Oraylıq Aziya mámleketleri menen doslıq, jaqın qońsıshılıq hám óz ara máplerge tiykarlanǵan baylanıslardı rawajlandırıw jáne bekkemlew – mámleketimizdiń sırtqı siyasatınıń baslı baǵdarlarınıń biri esaplanadı.

Usı kózqarastan alıp qaraǵanda usı jıldıń 31-mart kúni Ózbekstan, Tájikstan hám Qırǵızstan mámleketlik basshılarınıń qospa ushırasıwı bul baǵdardaǵı jumıslardıń jańasha tariyxıy betin ashıp berdi, desek qátelespegen bolamız.

Mámleketler basshılarınıń Xojend qalasında – Ózbekstan, Tájikstan hám Qırǵızstan Respublikalarınıń mámleketlik shegaraları tutasqan orında ushırasıw ótkeriwi hám «Máńgilik doslıq haqqındaǵı» Xojend deklaraciyasınıń qabıl etiliwi búgingidey globallasıw sharayatında dúnyada xalıqlardıń, mámleketlerdiń tınıshlıǵı, paraxat turmısı ushın oǵada úlken qáwip-qáterler júzege kelip atırǵan bir waqıtta ámelge asırılıwı – bul úlken siyasiy erk-ıqrar, xalıqlarımızdıń aydın keleshegi ushın taslanǵan tariyxıy qádem boldı.

Bul waqıya tek ǵana Oraylıq Aziya regionında emes, sonıń menen birge, pútkil dúnya jámiyetshiliginiń dıqqat orayında boldı hám jetekshi mámleketler, sonday-aq, xalıqaralıq shólkemler tárepinen joqarı kóterińkilik ruwxında qollap-quwatlandı.

Ǵárezsizlikke erisken ótken 30 jıldan aslam dáwir ishinde shegara máselesi regiondaǵı mámleketlerdiń baslı mashqalalarınıń biri bolǵanlıǵın jasırıp otırıw shárt emes. Bul óz gezeginde hár qıylı túsinispewshilikler, ayırım jaǵdaylarda qurallı soqlıǵısıwlarǵa da alıp kelgenligin ele jaqın tariyx gúwaları umıtqanı joq.

Bul mashqalalarǵa sheshim tabıw hám óz ara isenim tiykarında doslıq baylanısların bekkemlew mámleketimiz basshısı Shavkat Mirziyoyevtiń Ózbekstan Respublikası Prezidenti bolıp saylanǵan dáslepki kúnlerinen baslap tiykarǵı dıqqat orayındaǵı máselelerdiń biri boldı. Dáslep Tájikstan, sońınan Qazaqstan hám Qırǵızstan menen mámleketlik shegaralar máselesi diplomatiyalıq jol menen sheshilgen bolsa, Prezidentimizdiń baslaması menen Qırǵızstan hám Tájikstan arasındaǵı usınday mashqalalardıń unamlı sheshim tapqanlıǵı regionallıq qáwipsizlikti támiyinlewde Ózbekstannıń sheshiwshi rolge iye ekenligin ámelde kórsetti.

Mine, búgingi kúnde mámleketlik shegaralar doslıq sızıqları, jańa imkaniyatlar, dóretiwshilik hám birge islesiw ortalıǵına aylanbaqta.

Álbette, bul tariyxıy waqıya 130 dan aslam xalıqlar hám milletler tınısh-tatıw, doslıq qatnasıqları hám awızbirshilikte ómir súrip atırǵan respublikamızda, sonıń ishinde, Qaraqalpaqstan Respublikasında da joqarı kóterińkilik penen kútip alındı.

«Doslıq» kanalı boyında doslıq hám tatıwlıq koncerti jáne xalıq seyili shólkemlestirildi.

Atap ótiw orınlı, búgingi kúnde elimizde húrmetli Prezidentimizdiń basshılıǵında milletler aralıq tatıwlıqtı bekkemlew, xalıqlar arasında óz ara awızbirshilikti támiyinlew, keńpeyillik hám miyrim-shápáát ortalıǵın ele de kúsheytiwge ayrıqsha itibar qaratılıp, bul baǵdarda keń kólemli jumıslar alıp barılmaqta.

Ásirese, mádeniy hám ruwxıy qádiriyatları, dástúr hám úrp-ádetleri bir-birine jaqın bolǵan qońsılas mámleketler menen doslıq baylanısları barǵan sayın bekkemlenip barmaqta.

Sonı ayrıqsha atap ótiwimiz kerek, búgingi kúnde 2 millionnan aslam kóp milletli Qaraqalpaqstan xalqı arasında bir yarım mıńnan aslam qırǵız hám tórt júzge shamalas tájik milletine tiyisli puqaralarımız bir shańaraq perzentleri bolıp tınısh-tatıw ómir súrmekte.

Awılı aralas, qoyı qoralas bolıp, birneshe jıllardan berli qız alısıp, quda-qudaǵay, aǵayin-tuwısqan bolıp qatnasıp atırǵan kóp milletli elimiz doslıqtı, tınıshlıqtı qádirleydi. Olar bir-biriniń qádiriyatları, tili, úrp-ádetleri hám dástúrlerin húrmet etip, máńgilik doslıqta jasap kelmekte.

Respublikamızda jumıs alıp barıp atırǵan qazaq, túrkmen, rus, ukrain hám koreys milliy mádeniy orayları pikirimizdiń ayqın dálili bola aladı.

Ata-babalarımızdan miyras bolıp kiyatırǵan milletler aralıq tatıwlıq, keńpeyillik, óz ara doslıq sıyaqlı ullı qádiriyatlardı jaslarımızǵa sanasına sińdiriw, olar arasında óz ara húrmet, miyrim-shápáát ruwxın qáliplestiriw maqsetinde hár qıylı úgit-násiyat jumısların alıp baramız.

Ájiniyaz atındaǵı Nókis mámleketlik pedagogikalıq institutı mámleket ishindegi jámiyet esaplanıp, kóp milletli tatıw shańaraqqa megzeydi. Institutımızda 17 mıńǵa shamalas student-jaslar bilim almaqta. Bilimlendiriw 5 tilde alıp barılatuǵın oqıw dárgayımızda qaraqalpaq, ózbek, qazaq, túrkmen, rus, koreys, qırǵız, tájik, ázerbayjan, bashqurt, uyǵır hám tatar sıyaqlı ulıwma 11 milletke tiyisli studentler bir shańaraqtıń perzentlerindey, awızbirshilikte oqıp atır.

Institutta hár aydıń on besinshi sánesi «Milletler aralıq tatıwlıq kúni», hár hápteniń juma kúni «Milliy kiyimler kúni» dep járiyalanǵan bolıp, «Pedinstitut – kóp milletli tatıw shańaraq» principi tiykarında óz ara doslıq hám húrmet qatnasıqları jolǵa qoyılǵan.

Nawrız ulıwma xalıqlıq bayramı, Maslenica, Amal merekesi – kórisiw kúni hám usı sıyaqlı milliy jáne ulıwma insanıy qádiriyatlar, bayram kesheleri turaqlı túrde úlken shólkemleskenlik penen ótkeriledi.

Álbette, bulardıń barlıǵı elimizde milletler hám xalıqlar arasında tınıshlıq hám tatıwlıq, doslıq qatnasıqların bekkemlewge xızmet etiwi menen birgelikte, mámleketimizdiń nurlı keleshegi – Jańa Ózbekstan hám Jańa Qaraqalpaqstandı birgelikte qurıp, Úshinshi Renessanstıń tırnaǵın qalaytuǵın hár tárepleme jetik keleshek áwladlardı tárbiyalawǵa tiykar jaratadı, dep isenim bildiremiz.

Quvondiq Qodirov,
Ájiniyaz atındaǵı Nókis mámleketlik pedagogikalıq institutı rektorı.