ÁJINIYAZ ATÍNDAǴÍ NÓKIS MÁMLEKETLIK PEDAGOGIKALÍQ INSTITUTÍ

Institut tariyxı

Ájiniyaz atındaǵı Nókis mámleketlik pedagogikalıq institutı Ózbekstan Respublikasında eń tunǵısh joqarı oqıw orınlarınıń biri bolıp, 1934-jılı Tórtkúl qalasında shólkemlestirildi hám quramında 12 oqıtıwshı, 42 student bolıp, joqarǵı oqıw ornı sıpatında óz jumısın basladı. 1937-jılı instituttı 27 tuńǵısh pedagog: P.Nurpeysov, U.Lepesov, G.Erniyazova, J.Adilov, T.Aralbaevlar pitkerip mekteplerge jollama aldı. 1942-jılı pedinstitut Shımbayda pedagogikalıq iskerligin dawam ettirdi. Bul dáwirde pedinstitutqa S.Kamalov, J.Aralbaev, S.Bekmuratov, A.Esemuratov, U.SHalekenov, N.Áminovlar oqıtıwshı bolıp jumısqa alındı. Urıstıń jalınlı jıllarında instituttıń 16 oqıtıwshısı hám studentleri N.Asfandiyarov, M.Galekeev, A.Junusov, A.Bekbasov, A.Nurmanov, A.Panabergenov, R.Saparov, A.Radjapov hám basqa da el azamatları Ekinshi jer júzilik urısqa qatnastı. Instituttıń Fizika-matematika fakultetin pitkergen Plis Nurpeysov Ekinshi Jáhán urısında ushıwshı-baqlawshı bolıp, Qaharman dárejesine eristi. 1945-1946-jılları pedagogikalıq institutta 32 oqıtıwshı bolıp, sonnan 1 professor, 7 docent hám ilim kandidatları jumıs isledi. Fakultetler hám kafedralarda ilimiy dárejeli oqıtıwshılar hám studentler sanı kөbeyip bardı. 1953-1954-jılları pedagogikalıq institutta 890 student tálim alıp, 13 kafedrada 102 oqıtıwshı: 1 professor, ximiya ilimleriniń doktorı hám 15 ilimiy ataqqa iye oqıtıwshılar jumıs isledi. 1960-jılları ilimpazlar Q.Ayımbetov, S.Axmetov, J.Orınbaevlar doktorlıq dissertaciyaların jaqladı. A.Tájimuratov, A.Qıdırbaev hám G.Petrovlarǵa professor ataǵı berildi. 1964-jılǵa kelip,institutta 7 fakultette jámi 4254 student bolıp, kúndizgi bólimde 2054, sırtqı bólimde 2200 student oqıp bilim aldı. Olarǵa 21 kafedranıń 200 professor-oqıtıwshısı bilim berip, olardan 1 ilim doktorı, 36 ilim kandidatı hám docentleri studentlerge tıyanaqlı bilim berdi. Bul dáwirlerde pedinstitutta K.Ubaydullaev, P.Tetyushev, S.Kamalov, K.Rzaev hám T.Izimbetovlar rektor lawazımında jumıs isledi. 1975-jılǵa kelip pedinstitutta studentler sanı 4496ǵa, kafedralar sanı 27ge, al professor- oqıtıwshılardın sanı 240qa jetip, sonnan 97 si ilimiy dárejeni iyelegen bolıp, ilimiy potencial 40,4 % kөterildi. Usı dáwirde institut pitkeriwshilerinen M. Nurmuxammedov Ózbekstan Ilimler Akademiyasınıń akademigi, S.Kamalov Ózbekstan ilimler Akademiyasınıń xabarshı-aǵzası, S.Axmetov, R.Reymov, Q.Maqsetov, U.SHalekenov, T.Tawbaev, E.Berdimuratov, R.Qosbergenov, J.Bazarbaev, A.Nurmaxanovalar ilim doktorları boldı. 1976-jılı Pedagogikalıq instituttıń tiykarında házirgi Berdaq atındaǵı Qaraqalpaq mámleketlik universiteti ashıldı hám onıń kadrları, tiykarınan, pedagogikalıq instituttıń professor-oqıtıwshıları esabınan támiyinlendi. 1990-jıl 20-avgusttaǵı Ózbekstan Respublikası Ministrler Kabinetiniń №293-sanlı qararı hám Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesiniń 1990-jıl 14-sentyabrdegi №223/9 sanlı qararı menen Ájiniyaz atındaǵı Nөkis mámleketlik pedagogikalıq institutı qaytadan ashıldı. Student jaslarımızdan R. Kazakov sporttıń Karate túri boyınsha Ózbekstan Respublikası chempionı boldı, al A. Áwezbaev boks boyınsha Aziya birinshiliginde Altın medal alıwǵa eristi. Pedinstitutı pitkerip, tálim-tárbiya tarawında úlgili xızmet atqarǵan, kásibin maqtanısh dep bilgen muǵallim A.Óteniyazov, mehriban tárbiyashı V. Pak, jazıwshı T.Qayıpbergenov, shayır I.YUsupov, ilimpaz Ǵ.Xojaniyazovlar Ózbekstan Qaharmanları bolıp, xalqımızdıń maqtanıshına aylandı. Ózbekstan hám Qaraqalpaqstanǵa belgili ilimpaz alımlar: M.Nurmuxammedov, S.Kamalov, J.Bazarbaev, A.Baxiev, H.Hamidov, A.Dáwletovlar Ózbekstan Respublikası Ilimler akademiyasınıń akademikleri bolıp jetilisti. Zeyinli hám talantlı studentlerimizden M. Ótemuratov, D.Bekimbetova hám G.Abipovalar Respublikalıq «Nihol» sıylıǵınıń laureatı boldı. Student jaslardan A. Kinjemuratova, A. Turdımuratova, M. Sabirova N.Yuldashevalar, A.Bekbosınova Ózbekstan Respublikası Prezidenti stipendiyasınıń jeńimpazları boldı. Institut jámááti zamanǵa say, nawqıran, hár tárepleme rawajlanǵan joqarı dárejedegi qánigelerdi tayarlap, jaslarǵa sapalı bilim beriwde hám ilimiy-izertlew jumıslarında joqarı kөrsetkishlerge erisiwine isenimimiz mol.