Házirgi kúnde gúllán xalqımız, bárshemiz ushın eń áziz hám eń qádirli bolǵan Ǵárezsizlik bayramın «Jańa Ózbekstanda erkin hám abadan jasayıq» súreni astında múnásip kútip alıw hám de shólkemleskenlik penen ótkeriwge tayarlıq kórmekte.

Watan túsinigine gózzal, áziz, muqaddes, biytákirar sıyaqlı táriypler isletiledi, lekin qashan bul ilahıy sózdiń aldınan Ǵárezsiz degen sóz isletilse ǵana bul táriypler haqıyqıy kórinisin tabadı.
Dáreklerde kórsetilip ótiliwinshe búgingi kúnde dúnyada 3 mıńnan aslam xalıq, 6 mıńǵa jaqın hár qıylı tiller bar. Lekin, dúnya kartasına názer taslasaq, 218 mámleketti kóriwimiz múmkin. Mine, dúnya kartasında óziniń xaqıyqıy mámleketlik belgilerine iye bolǵan Ózbekstan degen Ǵárezsiz mámlekettiń payda bolǵanına 30 jıl boldı. Búgin mámleketimiz tariyx ushın qısqa dáwir, 30 jasqa tolǵan bolıwına qaramastan ótken dáwir dawamında jámiyetlik turmıstıń barlıq tarawlarında jańalanıwlar, jaratıwshılıq isleri ámelge asırıldı. Ásirese, xalqımızdıń ǵárezsizlik ideyaları menen suwsınlanǵan jańasha dúnyatanımı, sana-sezimi ózgerdi, milliy mánawiyatımız tiklendi. Sonıń ushın da ótken qısqa dáwirdi Ózbekstanda mánawiy rawajlanıwdıń qayta oyanıw dáwiri boldı, desek qátelespeymiz.

Bárshemizge belgili, Prezidentimiz Sh.M.Mirziyoevtiń baslaması menen «2017-2021-jıllarda Ózbekstan Respublikasın rawajlandırıwǵa qaratılǵan Háreketler strategiyası» qabıl etildi. Bul tariyxıy hújjet mámleketimiz jámiyetlik turmısınıń barlıq buwınların basqıshpa-basqısh modernizaciyalawǵa karatılǵanlıǵı menen áhmiyetli boldı.

Búgin xalqımız sońǵı qısqa 5 jıl ishinde joqarıdaǵı hújjette belgilengen wazıypalardıń ámeldegi sáwleleniwin, respublikamız yaki qala hám rayonlar oraylarında ǵana emes, alıs máhállelerde, uzaq awıllarda da jemisin óz kózleri menen kórip, gúwası bolmaqta.

Ǵárezsizlik jıllarında tek ǵana joqarı oqıw orınları emes, al bilimlendiriwdiń barlıq buwınlarında túpkilikli reformalar ámelge asırıldı, olar sanı hám sapası jaǵınan hár tárepleme nátiyjelerge eristi, jańa zamanagóy kóriniste boy kórsetti.

Búgingi kúnde Qaraqalpaqstan Respublikasında mektepke shekemgi bilimlendiriw mákemeleriniń sanı hám jaslarımızdı usı bilimlendiriw orınlarına qamtıw kórsetkishi 71 payızǵa jetkeni, áyne usı kórsetkish Ózbekstan Respublikasında eń aldıńǵı orınlarda jetekshilik etip atırǵanlaǵı pikirimizdiń dálili sanaladı. Ásirese, tárbiyalanıp atırǵan jas balalarımızdıń tek ǵana óz ana tilinde emes, al qosımsha shet tillerinde de erkin sóylese alatuǵınlıǵın kórip, qálbimizde maqtanısh hám súyinish sezimleri payda boladı.

Sonday-aq, respublikamızda xızmet kórsetip atırǵan ulıwma orta bilim beriw mektepleriniń sanı búgingi kúnge kelip 775 ke kóbeydi. Házirgi kúnde Húrmetli Prezidentimiz aytqanınday, «Úshinshi renessans – mektep bosaǵasınan baslanadı» súreni astında mektep binalarınıń jańasha kóriniste hám jańasha mazmunda xızmet kórsetip atırǵanlıǵı, oqıtıwshılar mámleketimiz tárepinen hár tárepleme materiallıq hám ruwxıy qollap-quwatlanıp atırǵanlıǵı, eń áhmiyetlisi, bilim alıp atırǵan oqıwshılarımızdıń ilim, bilim, kókem óner hám sporttıń túrli jónelisleri boyınsha jáhán arenalarında múnásip katnasıp, jeńimpazlar qatarınıń keńeyip atırǵanlıǵı sózimizdin anıq dálili bola aladı.

Ǵárezsizliktiń dáslepki jıllarında Ózbekstanda joqarı oqıw orınları sanı 61 bolǵan bolsa, 2016-jılǵa kelip olardıń sanı 71 di quradı, lekin ótken 5 jıldıń ózinde Háreketler Strategiyasında belgilengen wazıypalardan kelip shıǵıp, olardıń sanı 141 ge jetkeni usı tarawda alıp barılıp atırǵan tereń reformalardıń nátiyjesi sanaladı.

Biziń miynet etip atırǵan jámáátimiz, óziniń 88 jıldan aslam tariyxına iye bolǵan Ájiniyaz atındaǵı Nókis mámleketlik pedagogikalıq institutı da Ǵárezsizlik jılları úlken imkaniyatlar qushaǵında óziniń jańasha rawajlanıw jolına ótti.

Usı kúnge shekem institutımız pitkeriwshileri arasında pútkil Ózbekstanǵa hám dúnya ellerine belgili bolǵan mámleketlik iskerler, sonıń ishinde xalıq xojalıǵı, mádeniyat hám ilim ǵayratkerleri sanalaǵan insanlar túrli jıllarda bilim alıp, búgingi kúnde olardıń ómir jolı jaslarǵa órnek hám turmıslıq tájiriybe mektebi xızmetin atqarıp kelmekte.

Solardıń ishinde instituttan tálim-tárbiya alǵan elimizge belgili tulǵalar Ǵárezsizlik jıllarında mektep muǵallimi, kóplegen sawaplı isleri menen tanılǵan Allaniyaz Óteniyazov, Ózbekstan hám Qaraqalpaqstan xalıq jazıwshısı Tólepbergen Qayıpbergenov, Ózbekstan hám Qaraqalpaqstan xalıq shayırı Ibrayım Yusupov, Xiywa qalası 20-sanlı mehribanlıq úyi direktorı Vera Borisovna Pak hám Tariyx ilimlerininń kandidatı, professor Ǵayratdin Xojaniyazovlar Ózbekstan Qaharmanları ataǵına miyasar bolıp, xalqımızdıń maqtanıshına aylandı.

Búgingi kúnde Prezidentimizdiń arnawlı qararı tiykarında joqarı oqıw orınları oqıw reje hám baǵdarlamaları dúnyanıń rawajlanǵan mámleketlerindegi jetekshi joqarı oqıw orınları menen bekkem qatnasıqlar ornatıp, olardan úlgi alǵan halda qayta islep shıǵılıp, bilimlendiriwdiń kredit-modul sistemasına ótildi. Bir sóz benen aytqanda Ǵárezsizlik sebepli joqarı qánigeli pedagog kadrlar tayarlaw máselesi, tálimniń mazmunı hám sapası jáhán talaplarına say ráwishte túp-tiykarınan ózgerdi. Oqıtıwshılardıń qádir-qımbatı, húrmet hám abroyı tiklendi, ustazlarǵa bolǵan múnásibet mámleketlik siyasattıń áxmiyetli baǵdarına aylandı. Bul jaǵday elimiz jaslarınıń oqıtıwshılıq kásibine bolǵan mehriniń artıwına sebep boldı. Institut mısalında aytıp ótetuǵın bolsaq Ǵárezsizliktiń dáslepki jıllarında 4-5 mıń abiturient hújjet tapsırǵan bolsa, sonnan tek ǵana 300-400 abiturient studentler qatarına qabıl etiler edi. Búgingi kúnge kelip bolsa ótken jıldıń ózinde qabıllaw kvotası 3715 bolıp, qabıl etilgen studenler sanı 6515 ti quradı. Házirgi kúnde institutımız studentleri sanı 16 mıńnan asıp ketti.

Sonıda aytıp ótiwimiz lazım, joqarı oqıw orınlarında jıldan-jılǵa studentler sanınıń artıp barıwın esapqa alǵan halda mámleketimiz tárepinen zárúr bolǵan oqıw binaları, oqıw ádebiyatları hám laboratoriyalar, bekkem materiallıq-texnikalıq baza, sonday-aq, studentler turar jayları menen támiynlew hám de maman pedagog kadrlar menen támiynlew siyasatı da birgelikte alıp barılmaqta.
Institutımız dúnyanıń eń rawajlanǵan mámleketlerindegi jáhánge belgili 16 joqarı oqıw orınları menen birge islesiw memerandumların dúzip, pedagog-kadrlar hám student-jaslardıń oqıw hám ámeliyat processlerinde tájiriybe almasıw jumısları alıp barıldı.

Keyingi bes jıl dawamında institut ilimpazları hám professor-oqıtıwshıları shet el joqarǵı oqıw hám ilim-izertlew orayları menen tıǵız baylanısta izertlewler hám tájiriybe almasıwlar alıp barmaqta. Bulardan atap aytqanda Angliya, Rossiya, Túrkiya, Polsha, Ázerbayjan, Qazaqstan, Pakistan hám Tájikstan mámleketleriniń dúnya júzinde abroylı bolǵan oqıw orınların keltirip ótsek boladı.

Bunıń nátiyjesinde bolsa, Ǵárezsizlik jıllarınıń basında isntitutımızda ilimiy potencial 24-25 payız bolǵan bolsa, búgingi kúnde professor-oqıtıwshılar sanınıń artıp barıwına qaramastan 36,5 payızdı quraydı.

Institut «Kadrlar tayarlaw milliy baǵdarlaması»nıń maqset hám wazıypalarınan kelip shıǵıp, Respublikamız xalıq bilimlendiriw salasınıń rawajlanıwın támiyinleytuǵın problemalı baǵdarlarda orınlanatuǵın fundamental, ámeliy hám innovaciyalıq izertlew jumısların kompleksli tárizde alıp barıw, joqarı ilimiy dárejeli pedagog kadrlar tayarlawdıń sapasın asırıw maqsetinde oqıw-metodikalıq ádebiyatlar jaratıw ústinde islew boyınsha ilimiy-teoriyalıq hám de ámeliy-metodikalıq másláhát xızmeti, ilimiy tájiriybeler ótkeriw, ilimiy bazalardı rawajlandırıw hám óz-ara járdem kórsetiw máseleleri boyınsha birgelikte nátiyjeli jumıslar alıp barmaqta.

Oqıw binaların rekonstrukciyalaw, oqıw xanaların zamanagóy texnikalıq qurallar menen támiynlew jumısları hár oqıw jılında qolǵa alınıp kelinbekte. Sonday-aq, búginigi kúnde Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2017-jıl 20-apreldegi “Joqarı bilimlendiriw sistemasın jánede rawajlandırıw is-ilajları haqqında”ǵı PQ-2909-sanlı Qararına tiykarlanıp instituttıń 2000 orınǵa mólsherlengen jańa oqıw imaratınıń qurılısı ushın 54000,0 mln sum qarjı ajıratılıp, 2021-jılda paydalanıwǵa tapsırılıwı kútilmekte.

Institut aymaǵındaǵı qurılısı eskirgen 400 orınǵa mólsherlengen Talabalar turur jayı imaratında Ózbekstan Respublikası Joqarı ham orta arnawlı bilimlendiriw ministrligi menen kelisilgen halda byudjetten tısqarı qarjılar esabınan 3,8 mlrd sum qarjı ajıratılıp, rekonstrukciya jumısları jedel pátler menen alıp barılıp, jaqın waqıtlar aralıǵında paydalanılıwǵa tapsırılıwı rejelestirilmekte.

Búgin mámleketimiz Jańa Ózbekstan – «Milliy tikleniwden – milliy rawajlanıwǵa qaray» degen baslı ideya tiykarında rawajlanıwdıń jańa basqıshına qádem attı. Bul óz gezeginde Ózbekstanda ruwxıy-aǵatrıwshılıq jaqtan rawajlanıwdıń jańa basqıshına ótiwin belgilep, mámleketimizde student-jaslardı tárbiyalawdıń jańa ideologiyalıq platformasın jaratıp berdi.

Álbette, jaratılıp atırǵan usınday imkaniyatlardan únemli paydalanıp atırǵan talantlı student-jaslarımızda Mámleketimiz Ǵárezsizligi jıllarında ilim, mádeniyat hám kórkem-óner, sport tarawlarında dúnyanıń eń rawajlanǵan mámleketlerine barıp, Aziya hám jáhán chempionlıǵın qolǵa kirgizip, pán olimpiadalarında sıylı orınlardı iyelep, mámleketimiz bayraǵın bálent kóterip atırǵanlıǵı Ǵárezsizligimizdiń jemisi sanaladı. Institutımızda ótken jıllar dawamında 3 Zulfiya atındaǵı sıylıqtıń laureatı, 7 «Nihol» sıylıǵı iyesi, 50 den aslam Jáhán chempionatları jeńimpazları, 150 Aziya hám 360 tan aslam respublika kólemindegi sport jeńimpazları jetilisip shıqtı.

Búgin tek ǵana bilimlendiriw mákemelerinde emes, bálki shańaraqlarda hám máhállelerde de jaslarımızǵa Burınǵı awqam siyasiy sistemasınıń xalqımızǵa kórsetken ayanıshlı zulımlıǵı, Ǵárezsizlik – ótken ata-babalarımızdıń ármanı bolǵanlıǵın, bunday tınısh-tatıw, páráwan kunler ózliginen kelmegenligin qayta-qayta túsindiriw, oqıtıw hám úyretiwdi dáwirdiń ózi kórsetip bermekte. Ásirese, búgingi globallasıw procesinde «ǵalabalıq mádeniyat» nıqabı astında kirip kelip atırǵan hám milliy mánáwiyatımızdı jemiriwge qaratılǵan háreketler, qalaberse, dúnyanıń túrli aymaqlarında júz berip atırǵan hár qıylı kórinistegi urıslar, diniy ekstremizm hám terrorizm aqıbetinde bolıp atırǵan qan tógiwler, hár qıylı jollar menen bul processlerge jaslarımızdı óz háreketlerine tartıw jaǵdayları da gúzetilip atır. Búginigi kúnde Evropa hám Arab mámleketlerinde ǵana emes, bálki Ózbekstandı qorshap turǵan shegaralas mámleketlerde bolıp atırǵan kelispewshilikler, urıslar hám olardıń ayanıshlı aqıbetleri boyınsha jaslarımızǵa shańaraqta, máhállelerde hám barlıq oqıw orınlarında tiykarlanǵan dáliller menen tuwrı túsinikler berip, aqtı qaradan, dostı dushpannan ajıratıp kórsetken halda olardıń qálbinde Ana Watanǵa mehir, sadıqlıq hám milliy ǵárezsizlik ruwxında joqarı mánáwiyatlı áwladtı tárbiyalaw bárshemiz ushın qarız hám parızdur.

Búgin mámleketimiz jaqsı niyetler menen Jańa Ózbekstan – «Milliy tikleniwden – milliy rawajlanıwǵa qaray» principi tiykarında óz rawajlanıw jolının jańa basqıshına, úshinshi renessans dáwiriniń irgesin jaratıwǵa qádem qoydı. Bunday sharayatta mámleketimizde jaslar tárbiyasın zamanagóy tiykarda, yaǵınıy búgingi kúnniń talaplarınan kelip shıǵıp shólkemlestiriw, ámelge asırılıp atırǵan jumıslardı sın kóz qarastan bahalap, mashqalalardı saplastırıw – biz ziyalılardın aldında turǵan áhmiyetli máselelerden sanaladı.

Jáne bir márte, Ǵárezsizligimizge kóz tiymesin, deymiz. Tınıshlıǵımız hám abadan turmısımızdı, shegaralarımızdıń qol qatılmaslıǵın saqlap turǵan márt ullarımız aman bolsın!
Usı pursattan paydalanıp, Ájiniyaz atındaǵı Nókis mámleketlik pedagogikalıq institutı jámááti atınan gúllán xalqımızdı Ǵárezsizligimizdiń dańqlı 30 jıllıq bayramı menen shın júrekten qutlıqlayman!

Bayrambay Otemuratov,
Ájiniyaz atındaǵı NMPI rektorı,
Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi deputatı.