NMPIde Axmet Baytursın ulınıń 150 jıllıǵı keń túrde belgilendi
Ájiniyaz atındaǵı Nókis mámleketlik pedagogikalıq institutı Túrkiy tiller fakulteti qazaq tili hám ádebiyatı kafedrasınıń baslaması menen qazaq ádebiyatınıń kórnekli wákili, túrkiytanıwshı alım, ádebiyat izertlewshisi, shayır, publicist, pedagog, dilmash Axmet Baytursın ulınıń 150 jıllıq yubileyine baǵıshlanǵan «Qarap jaqın-jıraqtı, Jaqtım túrli shıraqtı…» atamasındaǵı ádebiy-muzıkalı keshe bolıp ótti.
Ádebiy keshege Qazaqstan Respublikası Astana qalasındaǵı L.N.Gumilyov atındaǵı Evraziya Milliy universiteti professorı Gúlǵaysha Saǵidolla, filologiya ilimleriniń doktorı, docent A.Pirniyazova, Túrkiy tiller fakulteti dekanı B.Davletov, basqa da professor-oqıtıwshılar, studentler qatnastı.
Ilajdı instituttıń jaslar máseleleri hám ruwxıy-aǵartıwshılıq isleri boyınsha birinshi prorektorı Q.Qodirov basqarıp bardı.
Keshede qazaq tili hám ádebiyatı kafedrasınıń úlken oqıtıwshısı, filologiya ilimleri boyınsha filosofiya doktorı (PhD) B.Bekniyazov «Axmet Baytursın ulı – belgili túrkiytanıwshı alım» atamasındaǵı bayanatın oqıp berdi.
Belgili ádebiyattanıwshı alım, jámiyetlik ǵayratker Axmet Baytursın ulı qazaq xalqınıń aǵartıwshı tulǵalarınıń biri bolıp, 1917-jılı Orenburg qalasında «Qazaq» gazetasın shólkemlestirgen hám onıń bas redaktorı bolıp islegen. 1918-1929-jıllar aralıǵında óz dáwiriniń qıyan kesti waqıyaları arasında xalıqtı ǵalaba sawatlandırıw, keleshek áwladlardı bilimli, ilimli etip tárbiyalawdı baslı maqseti etken ol bilimlendiriw hám aǵartıwshılıq tarawlarında óz belsendiligin kórsetti.
Jeke adamǵa sıyınıw dáwirinde ómir súrgen, óz dáwiriniń ziyalı adamı bolǵan Axmet Baytursın ulı 1929-jılı qamaqqa alınıp, keyin ala 1934-jılı bosatılǵan bolsa da, 1937-jılı jáne qamaqqa alınıp, 8-dekabrde «xalıq dushpanı» degen tamǵa menen atıw jazasına húkim etilgen.
Ol tilshi alım sıpatında qazaq tiliniń ózgeshelikleri, arab álipbesiniń engiziliwi, terminler, qazaq tilin oqıtıw usılları haqqında maqalalar jazdı. 1926-jılı Baku qalasında bolıp ótken túrkiytanıwshılardıń Pútkil awqamlıq I sezdine qatnasıp, «Túrkiy tillerindegi terminologiya haqqında» atamasındaǵı bayanatın jasadı. Axmet Baytursın ulı qazaq balalarınıń ana tilinde bilim alıwı ushın háreket etti. Usı maqsette «Oqıw quralı», «Til quralı», ereseklerdiń sawatın ashıwǵa arnalǵan «Álipbe», «Jańa álipbe» atamalarındaǵı kitapların baspadan shıǵardı. Qazaq grammatikasına baylanıslı kategoriyalardıń hár qaysısına qazaqsha ilimiy termin islep shıǵıp, morfologiyalıq ózgesheliklerdi jańasha tallaw, jańasha anıqlamalar berdi.
Onıń qálemine tiyisli bolǵan «Qırıq mısal» awdarması, «Masa» qosıqlar toplamı hám «Er Sayın» eposlıq dástanlar toplamı, «Ádebiyat tanıtqısh» monografiyası túrkiy xalıqlar ádebiyatında da úlken áhmiyetke iye dóretpeler bolıp esaplanadı.
Ilajda sózge shıqqanlar qazaq, ózbek hám qaraqalpaq xalıqları arasındaǵı ádebiy baylanıslar, búgingi kúnde túrkiy tilles xalıqlar hám mámleketler arasındaǵı óz ara birge islesiwdiń rawajlanıp atırǵanlıǵın ayrıqsha atap ótti.
Keshede Axmet Baytursın ulınıń 150 jıllıq yubileyine arnalǵan shıǵarmalar tańlawında jeńimpaz bolǵan studentlerge diplom hám estelik sawǵaları tapsırıldı.
Ádebiy keshe qazaq tili hám ádebiyatı tálim baǵdarınıń talantlı studentleri, sonday-aq, «Tumaris» ansambli aǵzalarınıń atqarıwındaǵı saxnalıq kórinisler, ayaq-oyınlardan ibarat ádebiy bólim menen dawam etti.
NMPI baspasóz xızmeti.