JASLAR TÁLIM-TÁRBIYASÍ – ǴÁREZSIZ MÁMLEKETIMIZDIŃ TIYKARǴÍ BAǴDARÍ
Ǵárezsizligimizdiń 33 jıllıǵına arnaladı
Házirgi waqıtta dúnyada barlıq tarawlarda bolǵanı sıyaqlı bilimlendiriwde de joqarı dárejedegi rawajlanıwlar júz bermekte. Bul elimizdiń bilimlendiriw sistemasında ámelge asırılıp atırǵan keń kólemli reformalarda da óz kórinisin tappaqta.
Ásirese, rawajlanıwdıń drayveri esaplanatuǵın joqarı bilimlendiriw sistemasında ámelge asırılǵan reformalar hám engizilgen jańalıqlardıń kólemi jáne áhmiyeti úlken. Sońǵı jıllarda tarawdaǵı reformalar nátiyjesinde respublikamızda jumıs alıp barıp atırǵan mámleketlik hám mámleketlik emes joqarı oqıw orınlarınıń sanı eki esege arttı. Bir ǵana Qaraqalpaqstan Respublikasında joqarı oqıw orınlarınıń sanı 12 ge jetip, olarǵa qabıllaw kórsetkishleri 3,5 esege kóbeytildi. Bunıń nátiyjesinde joqarı bilimlendiriwge qamtıw kórsetkishleri aldınǵı 19 procentten 46 procentke ósti.
Búgingi kúnde mámleketimiz basshısı tárepinen Qaraqalpaqstan Respublikasın hár tárepleme rawajlandırıw, xalqımızdıń baxıtlı hám abadan turmısın támiyinlew baǵdarında keń kólemli jumıslar ámelge asırılmaqta. Prezidentimiz tárepinen respublikamızdıń barlıq tarawların rawajlandırıwdı jańa basqıshqa alıp shıǵıw maqsetinde qabıl etilgen 15 ten aslam qarar hám pármanlar bul pikirimizdiń ayqın dálili esaplanadı.
Sonıń ishinde, ilimpazlardı qollap-quwatlaw, joqarı bilimlendiriw sistemasın túp-tiykarınan rawajlandırıw hám jetik kadrlardı tayarlap shıǵarıw, joqarı oqıw orınlarınıń materiallıq-texnikalıq bazasın jetilistiriw baǵdarındaǵı ilajlar jańa basqıshlarǵa kóterilip barmaqta.
Jaslardı sociallıq jaqtan qorǵaw maqsetinde ijarada jasap atırǵan studentlerdiń aylıq ijara tóleminiń belgili bólegi mámleketlik byudjet esabınan qaplap berilip atırǵanı, magistraturada oqıp atırǵan hayal-qızlarımız ushın shártnama pulların mámleketlik byudjet esabınan tólep beriw tártibiniń engizilgeni, sırt ellerdegi joqarı oqıw orınları menen óz ara birge islesiwlerdiń bekkemlenip, alıs aymaqlarda jasawshı jaslarımız ushın bir qatar jeńilliklerdiń jaratılǵanı húrmetli Prezidentimizdiń elimiz jaslarına degen atalarsha ǵamqorlıǵınıń ámeliy kórinisi bolıp tabıladı.
Bıyıl mámleketimiz ǵárezsizliginiń 33 jıllıq bayramı pútkil elimiz boylap «Bir bolsaq – bir xalıqpız, birlessek – Watanbız!» súreni tiykarında kóterińki ruwxta belgilenip atırǵan máwritlerde elimizdegi tuńǵısh bilim dárgayı – Ájiniyaz atındaǵı Nókis mámleketlik pedagogikalıq institutı jańa oqıw imaratınıń paydalanıwǵa tapsırılıwı tek ǵana institut jámááti ushın emes, sonıń menen birge, pútkil Qaraqalpaqstan Respublikası xalqı ushın bayramǵa múnásip sawǵa boldı. Óytkeni, Ózbekstan Qaharmanı, xalıq shayırı Ibrayım Yusupovtıń aytıp ótkenindey: «Qaraqalpaqqa qalıń kitap oqıtqan, teberik bilim dárgayı» esaplanǵan pedinstitutımız xalqımızdıń jámiyetlik-siyasiy, social-ekonomikalıq hám mádeniy-ruwxıy turmısınıń ajıralmas bir bólegine aylanǵan.
Mámleketimiz basshısınıń tikkeley itibarı hám ǵamqorlıǵı nátiyjesinde mámleketlik byudjet esabınan 76 milliard sum qarjı ajıratılıp, institut ushın 2 mıń orınlıq jańa oqıw imaratınıń qurıp pitkeriliwi hám paydalanıwǵa tapsırılıwı, sonıń menen birge, materiallıq-texnikalıq bazanı jetilistiriw maqsetinde oqıw imaratları rekonstrukciya islenip, jańadan laboratoriyalar, sport kompleksleri hám studentler turaq jaylarınıń qurılıp atırǵanı respublikamızdaǵı tuńǵısh bilim dárgayınıń 90 jıllıq torqalı toyına, sonıń menen birge, usı oqıw ornına atı berilgen ullı klassik shayırımız Ájiniyaz Qosıbay ulınıń 200 jıllıǵına múnásip sawǵa boldı, desek áyne haqıyqattı aytqan bolamız.
Jańa oqıw imaratında zamanagóy oqıw hám lekciya auditoriyaları, eń sońǵı texnika hám texnologiyalar menen úskenelengen laboratoriyalar, IT-inkubaciya, málimleme-resurs orayları, bıyılǵı oqıw jılınan baslap barlıq joqarı oqıw orınlarında engizilip atırǵan registrator ofisi hám basqa da kóplegen imkaniyatlar jaratılǵan.
Institutımız tek ǵana respublikamızda emes, sonıń menen birge, pútkil Oraylıq Aziya regionında óz ornına, bilimlendiriw tarawında óz qádiriyatlarına iye bolǵan dárgaylardıń biri bolıp tabıladı. Búgingi kúnge shekem institutımız pitkeriwshileri bolǵan Allaniyaz Óteniyazov, Tólepbergen Qayıpbergenov, Ibrayım Yusupov, Vera Pak, Ǵayratdin Xojaniyazov sıyaqlı Ózbekstan Qaharmanları, Marat Nurmuhammedov, Sabır Kamalov, Amin Baxiev, Jumanazar Bazarbaev, Husniddin Hamidov, Abatbay Dáwletov sıyaqlı akademikler, kóplegen mámleketlik hám jámiyetlik ǵayratkerler, bilimlendiriw hám xalıq xojalıǵınıń túrli tarawlarınıń pidayıları jetilisip shıqqanlıǵı pikirimizdiń ayqın dálili esaplanadı.
Búgingi kúnde oqıw dárgayımızda 600 ge shamalas tájiriybeli professor-oqıtıwshılar 17 mıńnan aslam studentlerge tálim-tárbiya berip kelmekte. Olardan 231 oqıtıwshı ilimiy dárejege iye. Sońǵı 3 jılda 82 professor-oqıtıwshı ilimiy jumısların tabıslı qorǵap shıǵıp, ilimiy dárejege iye boldı. Professor-oqıtıwshılar tárepinen ministrlik gúwalıǵına iye 55 sabaqlıq, 97 oqıw qollanba, 43 monografiya tayarlandı hám basıp shıǵarıldı. Bıyılǵı ǵárezsizlik bayramı qarsańında professor-oqıtıwshılarımız arasınan Prezidentimizdiń pármanına muwapıq muzıkalıq tálim kafedrasınıń docenti Aygúl Nadırovaǵa «Ózbekstan Respublikası xalıq artisti» húrmetli ataǵı, matematikanı oqıtıw metodikası kafedrasınıń baslıǵı, professor Barlıqbay Prenov hám botanika, ekologiya hám onı oqıtıw metodikası kafedrasınıń docenti Muratbay Baltabaevlarǵa «Miynet veteranı» I dárejeli kókirek belgisi, Qaraqalpaqstan Respublikası Joqarǵı Keńesi Prezidiumınıń qararı tiykarında denetárbiya teoriyası hám metodikası kafedrasınıń docenti Dúysenbay Karimovqa «Watan pidayısı» kókirek belgisi, sonıń menen birge, Respublikalıq Ruwxıylıq hám aǵartıwshılıq orayı tárepinen milliy ideya, ruwxıylıq tiykarları hám huqıq tálimi kafedrasınıń baslıǵı, docent Erkinbay Tilewovtıń «Mánawiyat pidayısı» kókirek belgisiniń tapsırılǵanı tarawda jemisli miynet etip atırǵan pidayı insanlarǵa bolǵan itibardıń nátiyjesi dep esaplayman.
Usınday imkaniyatlar hám sharayatlardan nátiyjeli paydalanıp atırǵan jaslarımızdıń tabısları kóz quwandırarlı dárejede bolmaqta.
Bir ǵana ótken oqıw jılında institut jasları arasınan 1 Prezident stipendiatı, 9 Nawayı, 1 Islam Karimov, 1 Ibrayım Yusupov, 1 Tólepbergen Qayıpbergenov, 1 Babur hám 1 Palhavon Mahmud atındaǵı mámleketlik hám 13 Ájiniyaz atındaǵı stipendiya jeńimpazları, sonday-aq, búgingi kúnge shekem sport tarawında 3 Jáhán, 8 Aziya, 150 den aslam Ózbekstan chempionları jáne 3 Zulfiya atındaǵı, sonday-aq, 8 «Nihol», 2 «Mard wǵlon» mámleketlik sıylıqları hám birneshe xalıqaralıq tańlawlardıń laureatları jetisip shıqtı.
Ótken jıldıń oktyabr ayında Nókis qalasında joqarı oqıw orınları studentleri arasında matematika boyınsha Muhammed ál-Xorezmiy atındaǵı II Xalıqaralıq olimpiadasında bir student 3-orındı iyelegen bolsa, instituttıń jáne bir studenti Sibir matematika olimpiadasında 3-orındı iyeledi.
Institutta bilimlendiriwdiń sapasın arttırıw, kadrlar tayarlawdıń jańa usılların engiziw maqsetinde xalıqaralıq abıraylı joqarı oqıw orınları hám ilimiy-izertlew orayları menen nátiyjeli baylanıslar ornatıldı.
Búgingi kúnde dúnyanıń «TOP-1000»lıq dizimine kiretuǵın 62 joqarı oqıw ornı menen shártnama hám memorandumlar dúzilgen bolıp, sonnan 15 joqarı oqıw ornı QS (Quacquarelli Symonds World University Ranks), THE (Times Higher Education) hám ARWU (The Academic Ranking of World Universities) xalıqaralıq reytinglerinen orın alǵan.
Usı shártnamalar tiykarında ótken jıl dawamında instituttıń 50 den aslam professor-oqıtıwshıları sırt ellerdegi joqarı oqıw orınları hám ilimiy-izertlew oraylarına qánigeligin jetilistiriw, seminar ótiw, ilimiy koncerenciyalarda qatnasıw, lekciya oqıw maqsetinde ilimiy stajirovkalarǵa jiberilgen bolsa, dúnyanıń «TOP-1000»lıq dizimine kiretuǵın joqarı oqıw orınlarınan 14 professor-oqıtıwshı hám qánigeler instituttıń ilimiy-pedagogikalıq jumıslarına shaqırıldı.
Álbette, bunday nátiyjeler aldımızǵa ele de joqarı sheklerdi qoyıp, olarǵa erisiw ushın anıq rejelerdi belgilep alıwdı talap etedi.
Bunıń ushın, birinshi gezekte, professor-oqıtıwshılarımızdıń ilimiy dárejelilik kórsetkishlerin jaqın arada 50 procentke shetkerip, olardıń tájiriybe hám kónlikpelerin zaman talapları tiykarında attırıp barıwımız, ekinshiden, jaslardıń mámleketimizdiń jarqın keleshegi ushın xızmet etetuǵın, Úshinshi Renessanstıń tiykarın jaratatuǵın jetik kadrlar bolıp jetisiwi ushın málimleme texnologiyaları hám shet tillerin tereń meńgeriwi ushın qosımsha sharayatlar jaratıwdı maqset etip alǵanbız.
Álbette, bulardıń barlıǵı ǵárezsizligimizdiń bizge bergen inámı, imkaniyatları bolıp tabıladı.
Biz, Ájiniyaz atındaǵı Nókis mámleketlik pedagogikalıq institutı jámááti, bunday itibar hám ǵamqorlıqlardan ele de kúsh-jiger alıp, zamanagóy bilim hám kónlikpelerge iye bolǵan qánigelerdi jetilistirip shıǵarıwǵa bar imkaniyatımızdı sarplaymız.
Quvondiq QODIROV,
Ájiniyaz atındaǵı Nókis mámleketlik pedagogikalıq institutı rektorı wazıypasın waqıtsha atqarıwshısı.