Kafedra baslıǵı:	Bekchanova S.B.
	Tel.:	(+998-61) 229-38-57
	e-mail:	sayyara.bekchanova@mail.ru

     Ózbek tili hám ádebiyatı qánigeligi Nókis mámleketlik pedagogikalıq institutında 1970-jılı ashıldı. 1976-jıldıń sentyabr ayında Filologiya fakulteti quramında Ózbek tili kafedrası shólkemlestirildi. Kafedraǵa M.Buranov baslıq etip tayınlandı. Bul dáwirde kafedrada oqıtıwshılar: Y.Ibragimov, K.Hayitmetov, A.Pirnazarov, Y.Masharipov hám laborant G.Yuldashevalar xizmet kórsetti. Óz jumısı dawamında tómendegi professor-oqıtıwshılar ózbek tili hám ádebiyatı baǵdarına jetekshi bolǵan kafedraǵa basshılıq etti:

• – 1981-1985-jılları K. Qurambaev;
• 1986-1990-jılları B.Qurbanbaev;
• – 1990-1992-jılları M.Buranov;
• – 1992-1993-jılları Y.Ibragimov;
• – 1993-2005-jılları K. Tashanov;
• – 2005-2007-jılları A.Madaminov;
• – 2007-2008-jılları S.Matyakupov;

     Ózbek tili hám ádebiyatı kafedrası 2008-jıl oktyabrden baslap Ózbek til bilimi hám Ózbek ádebiyatı atları menen eki bólek kafedralarga ajıratıldı hám Ózbek ádebiyatı kafedrasına filologiya ilimleri kandidatı S.Matyakupov baslıq etip tayınlandı. Sonnan berli tómendegi ustaz-muǵallimler kafedra baslıǵı sıpatında nátiyjeli jumıs alıp bardı:

• – 2008-2012-jılları S.Matyakupov;
• – 2012-2013-jıllarda K.Tashanov;
• – 2013-2016-jıllarda S.Matyakupov;
• – 2016-2018-jıllarda K.Qurambaev;
• – 2018-2022-jıllarda S.Matyakupov;
• – 2022-jıldan házirge shekem S.Bekchanova.

     Ózbek ádebiyatı kafedrası 60111400 – ózbek tili hám ádebiyatı hámde 60111600 – shet tili toparlarda ózbek tili bakalavriat tálim baǵdarları hámde 70110701 – ózbek tili hám ádebiyatı magistratura qánigelerin tayarlaydı. Házirgi waqitta kafedranıń tiykarģı shtatında 8 professor-oqıtıwshı: filologiya ilimleri kandidatı, docent Matyakupov Sadulla Gaipovich, filologiya ilimleri boyınsha filosofiya doktorı, docentler: Bekchanova Sayyora Bazarbaevna, Allambergenova Nadira Gulmurzaevna, Allambergenov Hamza Kamalovich, assistent-oqıtıwshılar: Ergashev Maqsud Usan ulı, Azilova Zuxra Gulmon qızı, Raximbaeva Yulduz Shavkatovna, stajyor-oqıtıwshılar: Abdullaev Xotamjon Xamroevich hám pán kabinetiniń baslıǵı Madrimova Yorqinoy Jumamurod qızı ilimiy-pedagogikalıq jumis alıp barmaqta.

   Kafedrada pedagog-xızmetkerlerdiń mamanlıǵın sırt el bilimlendiriw mekemelerinde de úzliksiz arttırıp barıw sistemalı jolǵa qoyılǵan. Atap aytqanda, docent, f.f.n. S.Matyakupov 2023-jıl 13-aprelden 10-mayǵa shekem Rossiya Federaciyası Kazan federal universitetinde, docent, filologiya ilimleri boyınsha filosofiya doktorı H.Allambergenov 2024-jıl 8-yanvardan 21-yanvarǵa shekem Qazaqstan Respublikası Gumilyov atındaǵı Milliy universitetinde qánigeligin arttırǵan.

Ilimiy-izertlew jumısları

     Ózbek ádebiyatı kafedrasında házirgi kúnde “Túrkiy xalıqlar ádebiyatınıń áhmiyetli máseleleri: ádebiyat teoriyası, ádebiy process, folklortanıw, ádebiy baylanıslar, awdarmashılıq hám metodikanı izertlewde innovaciyalıq kózqaraslar” atamasında ilimiy-izertlew jumısları alıp barılmaqta.  Professor-oqıtıwshılar tárepinen onlaǵan monografiyalar, oqıw hám metodikalıq qollanbalar basıp shıǵarıldı, júzlegen maqalalar járiyalandı.

Atap aytqanda, sońǵı jılları kafedra aǵzaları tárepinen tómendegi oqıw ádebiyatları basıp shıǵarıldı:

• – Matyakupov S, S.Bekchanova, N.Allambergenova. Folklor ámeliyatın shólkemlestiriw (metodikalıq kórsetpe, birgelikte jazılǵan) 2018, Nókis DPI baspası;
• – Allambergenova N. Ulıwma bilim beriw mekteplerinde xalıq awızeki dóretiwshiligi úlgilerin úyretiw. Nókis DPI baspası, 2018;
• – Matyakupov S. Ózbek ádebiyatı tariyxı páninen kurs jumısı temaları hám onı orınlaw boyınsha usınıslar (metodikalıq kórsetpe) Nókis DPI baspası, 2018;
• – Bekchanova S., Allambergenova N. Ulıwma bilim beriw mekteplerinde xalıq awızeki dóretiwshiligi úlgilerin úyretiw. Nókis DPI baspası, 2018;
• – Matyakupov S. Ǵárezsizlik dáwiri ózbek ádebiyatınıń teoriyalıq máseleleri (poeziya hám gúrrińshilik) (oqıw qollanba) – Tashkent: Tafakkur bóstoni, 2020;
• – Allambergenov H. Túrkiy jazba estelikler hám folklor (áyyemgi dáwirlerden XIII ásirge shekemgi túrkiy jazba derekler tiykarında) (monografiya). – Tashkent: “Tafakkur qanoti” baspası, 2020.
• – Allambergenov H. Ǵayritabiiy timsollar – badiiy tafakkur mahsuli (monografiya). – Tashkent: “Yosh avlod matbaa” baspası, 2022.
• Tashanov K., Matyakupov S., Bekchanova S., Allambergenova N., Allambergenov H. Ádebiy oqıw (10-klass Ózbek tili sabaqlıǵı tiykarında). Ózbekstan Respublikasınıń Programmalıq ónimler mámleketlik reestrinde 10.03.2022-jıl dizimnen ótkerilgen. (Elektron esaplaw mashinaları ushin jaratılgan programmanıń rásmiy dizimnen ótkerilgenligi haqqında gúwalıq. Ózbekstan Respublikası Ádillik ministrligi janındaǵı intellektual múlk agentligi: No DGU 14919).
• Tashanov K., Matyakupov S., Bekchanova S., Allambergenova N., Allambergenov H. Ádebiy oqıw (11-klass Ózbek tili sabaqlıǵı tiykarında). Ózbekstan Respublikasınıń Programmalıq ónimler mámleketlik reestrinde 10.03.2022-jıl dizimnen ótkerilgen. (Elektron esaplaw mashinaları ushın jaratılǵan programmanıń rásmiy dizimnen ótkerilgenligi haqqında gúwalıq. Ózbekstan Respublikası Ádillik ministrligi janındaǵı intellektual múlk agentligi: No DGU 14918).
• – Allambergenov H., Shamsiyev D. Navoiy me’rojnomalari (monografiya). – Tashkent: “Firdavs-Shoh” baspası, 2023.
• Allambergenov H., Shamsiev D. Uliwma orta bilim beriw mekteplerinde Rashod Nuri Guntekinniń ómiri hám dóretiwshiligin úyretiw (metodikalıq qollanba). – Tashkent: “Poytaxt Exclusive” baspası, 2023.
• Allambergenov H. Ádebiy bilim beriwde ózbek xalıq erteklerin úyretiw (metodikalıq qollanba). – Tashkent: “Firdavs-Shah” baspası, 2024. 60 b.

     Keyingi jılları kafedrada ilimiy dárejelik turaqlı túrde artıp barmaqta. Atap aytqanda, 2018-jılı 10.00.06 – Salıstırmalı ádebiyattanıw, salıstırmalı tiltanıw hám awdarmashılıq qánigeliginde Feruza Sapaeva “Maqtımqulı qosıqlarınıń ózbekshe awdarmalarınıń salıstırmalı analizi,” 2019-jılı 10.00.08 – Folklor qánigeliginde Hamza Allambergenov “Áyemgi túrkiy ádebiyatta ǵayrı tábiyiy obrazlardıń rawajlanıwı,” Sayyora Bekchanova “Ózbek hám qaraqalpaq folklorında naqıl janrı (genezisi, tipologiyası hám poetikası),” Nodira Allambergenova “Alpamıs” dástanınıń ózbek hám qaraqalpaq versiyalarınıń salıstırmalı tipologiyası” temalarında dissertaciya jumısların qorǵaǵan.

2024-jıldıń ózinde bolsa Nodira Allambergenova hám Hamza Allambergenovlar docent ilimiy dárejesine iye boldı. Matyakupov Sadulla Gaipovich 10.00.07 – Ádebiyat teoriyası qánigeliginde filologiya ilimleri doktorı (DSc) ilimiy dárejesin alıw ushın “Házirgi ózbek poeziyasında dialog hám onıń funkciyası” atamasındaǵı dissertaciya jumısın tabıslı qorǵadı.

Kafedranıń ilimiy potencialı 50 procentti quraydı.

Kafedra pedagog xızmetkerlerinen úshewi sońǵı jılları usı instituttıń magistratura basqıshın tamamlap jumısqa qabıl etilgen jas qánigeler bolıp esaplanadı. Azilova Zuxra Gulmon qizining 10.00.06. – Salıstırmalı ádebiyattanıw, salıstırmalı tiltanıw hám awdarmashılıq qánigeliginde “Álisher Nawayı shıǵarmalarınıń qaraqalpaq tiline awdarmaları,” Ergashev Maqsud Usan ulınıń 10.00.02 – Ózbek ádebiyatı qánigeliginde “Isajan Sultan romanlarında syujet, motiv hám usıl” atamasındaǵı filologiya ilimleri boyınsha filosofiya doktorı (PhD) dissertaciya temaları 2023-jılı tastıyıqlanǵan. 2024-jılı magistratura qánigeligin ayrıqsha bahalar menen tamamlap, kafedraǵa jumısqa qabıl etilgen Abdullaev Xotamjon Xamroevich házirgi kúnde 10.00.08 – Folkloristika qánigeligi boyınsha ilimiy-izertlew jumısların alıp barmaqta.

Respublikalıq hám xalıqaralıq dárejedegi ilimiy-ámeliy konferenciyalar

Ózbek ádebiyatı kafedrası basshılıǵında hár jılı respublikalıq hám xalıqaralıq kólemde ilimiy-ámeliy konferenciyalardı shólkemlestiriw dástúrge aylanǵan. Atap aytqanda, sońǵı jıllarda:

• – 2021-jıl 18-oktyabr “Túrkiy filologiyanıń áhmiyetli máseleleri, teoriya hám innovaciyalıq bilimlendiriw texnologiyaları” atamasında xalıqaralıq konferenciya;
• – 2022-jıl 12-aprel kúni Qaraqalpaqstan Respublikasına miyneti sińgen ilim ǵayratkeri, professor Menglibay Boranovtıń 90 jıllıǵına baǵıshlap “Globallasıw dáwirinde til hám ádebiyattanıwdıń rawajlanıwı hámde bilimlendiriw texnologiyaları” atamasındaǵı respublikalıq ilimiy-ámeliy konferenciyası.
• – 2022-jıl 10-noyabr kúni K.Qurambaev tuwılǵanınıń 80 jıllıǵı múnásibeti menen “Túrkiy xalıqlar filologiyasında fundamental izertlewler hám innovaciyalıq bilimlendiriw texnologiyaları” atamasında xalıqaralıq ilimiy-ámeliy konferenciya.
• – 2023-jıl 28-mart kúni E.Xojaniyazov tuwılǵanınıń 80 jıllıǵı múnásibeti menen “Túrkiy xalıqlar filologiyasınıń áhmiyetli máseleleri: teoriya hám innovaciyalıq bilimlendiriw texnologiyaları” atamasındaǵı respublikalıq ilimiy-ámeliy konferenciyası.
• – 2024-jıl 15-mart kúni “Ózbek til bilimi hám ádebiyattanıwınıń rawajlanıwı, xalıqaralıq birge islesiw máseleleri” atamasında xalıqaralıq ilimiy-ámeliy konferenciya ótkerildi.
• 2025-jıldıń 5-oktyabr kúni “Túrkiy xalıqlar ádebiyatın izertlewde innovaciyalıq kózqaraslar” atamasındaǵı xalıqaralıq ilimiy-ámeliy konferenciyanı shólkemlestiriw ushın tiyisli tayarlıq jumısları alıp barılmaqta. Konferenciya Joqarı bilimlendiriw, ilim hám innovaciyalar ministriniń 2024-jıl 27-dekabrdegi 490-sanlı buyrıǵına tiykarlanıp 2025-jılı xalıqaralıq kólemde ótkeriletuǵın ilimiy hám ilimiy-texnikalıq ilajlar dizimine (6-san) kirgizilgen.
•  

Kafedranıń talantlı studentleri

Ózbek tili hám ádebiyatı tálim baǵdarı studentleri bir neshe jıllardan berli Respublikalıq pán olimpiadaları hám túrli tańlawlarda qatnasıp, sıylı orınlardı iyelep kelmekte.

Kafedra qánige kadrlar tayarlaw hám qábiletli studentler menen islesiw boyınsha bir qansha tabıslarǵa eristi. Atap aytqanda, sońǵı jılları kafedranıń qábiletli studentlerinen 5 i institutta shólkemlestirilgen Ibrayım Yusupov hám Ájiniyaz atındaǵı; 3 i Ózbekstan Respublikası bakalavrları ushın shólkemlestirilgen Nawayı atındaǵı mámleketlik stipendiyalardıń jeńimpazı bolıwǵa miyassar boldı.

Bunnan tısqarı, qábiletli studentlerdiń kórkem dóretiwshilik úlgilerinen ibarat 5 qosıq toplamı basıp shıǵarılǵan.

Kafedra aǵzalarınıń https://www.youtube.com/channel/UCutnleDqLJyzOYtLlCxRVoA/videos youtube.com kanalında ózbek tili hám ádebiyatın oqıtıw boyınsha jaylastırıp atırǵan videosabaqları studentler, pán oqıtıwshıları hám respublikamızdaǵı hám sırt ellerdegi ózbek tili hám ádebiyatın úyreniwshiler ushın áhmiyetli derek sıpatında xızmet etedi.

Húrmetli ustazlar esteligi

Kafedrada zamanagóy texnologiyalıq kónlikpelerge iye bolǵan kadrlardı tárbiyalawda, hújjetler menen islewde úlgi bola alǵan ustazlar da sońģi jılları ilimiy-pedagogikalıq jumıs alıp bardı.

    Atap aytqanda, Qaraqalpaqstan Respublikasına miyneti sińgen ilim ǵayratkeri, Túrkmenstan Respublikasınıń “Maqtımqulı Pıraǵıy” xalıqaralıq mámleketlik sıylıǵınıń, Ózbekstan Respublikasınıń “Fidokorona xizmatlari uchun” ordeniniń iyesi, ádebiy baylanıslar hám xalıqlar doslıǵı pidayısı, professor, filologiya ilimleriniń doktorı Karimboy Qurambaev, tiykarınan, ádebiyattanıwdıń áhmiyetli tarawlarınan biri – milliy ádebiyatlardıń óz-ara baylanısları hám dóretiwshilik tásiri máselesi menen belsene shuǵıllanıp kelgen. Ilimpaz kóbirek, ózbek ádebiyatınıń Oraylıq Aziya ádebiyatları menen ádebiy baylanısları boyınsha izertlewler alıp bardı. Ol ádebiyattanıw iliminiń bul áhmiyetli tarawı menen belsene shuǵıllanıp, Qaraqalpaqstan, Ózbekstan, Túrkmenstan Respublikaları ilimiy jurnallarında 300 den aslam maqalalar hám bir qansha monografiyalar járiyaladı. Atap aytqanda, “Xidir Deryaev” ( – Tashkent, 1977), “Ózbek-túrkmen ádebiy baylanısları” ( – Tashkent, 1978), “Maqtımqulı poeziyası Ózbekstanda” ( – Tashkent, 1984), “Ádebiy tásirden dóretiwshilik ózine tánlikke” (– Nókis, 2007), “Awdarma hám awdarmashı juwapkershiligi” (– Tashkent, 2007), “Ádebiy process, dóretiwshilik juwapkershiligi, ádebiy baylanıslar” (– Tashkent, 2009), “Maqtımqulı – ilham bulaǵı” (– Tashkent, 2012), “Gúl bar Gúlistan ishinde” (G.Quramboeva menen birgelikte. – Tashkent, 2016), “Nawayınıń dóretiwshilik bostanınan ilhamlanıp…” (– Tashkent, 2021) sıyaqlı monografiyaları “Fan”, “Ózbekstan”, “Ǵafur Ǵulam atındaǵı Ádebiyat hám kórkem óner”, “Tafakkur”, “Sholpan” atındaǵı abıroylı baspalarda basıp shıǵarıldı. Onıń qaraqalpaq hám rus tillerindegi “Hamza hám qaraqalpaq ádebiy ortalıǵı” (Nókis, 1989), “Kewil kewilden suw isher” (Nókis, 1991), “Взаимное обогощение литератур” (Nókis, 1993) sıyaqlı kitapları “Qaraqalpaqstan”, “Bilim” baspalarında basıp shıǵarılǵan. Onıń qaraqalpaq, ózbek, túrkmen, rus tillerinde basıp shıǵarılǵan kitaplarına Qaraqalpaqstan, Ózbekstan, Túrkmenstan gazeta-jurnallarında usı respublikalardıń belgili ilimpazları tárepinen júzge shamalas retsenziyalar, maqalalar basıp shıǵarıldı hám olarda avtordıń ilimiy izertlewleri úsh xalıq ádebiyattanıwına qosılǵan múnásip úles sıpatında bahalandı. Professor K.Qurambaev óz ana tilinen tısqarı qaraqalpaq hám túrkmen tillerin de biletuǵın, usı tillerde de dóretiwshilik penen shuǵıllanatuǵın edi. Ilimpaz túrkmen klassikalıq hám zamanagóy ádebiyatı, ásirese, Maqtımqulı dóretiwshiligi boyınsha ádebiy baylanıslar aspektinde túrkmen tilinde fundamentallıq ilimiy jumıslar jarattı. Onıń usı máselelerge baǵıshlanǵan maqalaları Túrkmenstannıń oraylıq gazeta hám ilimiy jurnallarında basıp shıǵarıldı. 2013-jılı Ashxabatta alımnıń “Maqtımgúli Garaǵalpaqstanda” monografiyası túrkmen tilinde basıp shıǵarıldı. Belgili ilimpaz Qaraqalpaqstan hám Ózbekstan Jazıwshılar awqamınıń aǵzası, sonday-aq, “Ilim hám jámiyet”, “Sániyat”, “Tamaddún nurı” jurnallarınıń redakciyalıq keńesiniń aǵzası sıpatında kóp jıllar jemisli miynet etti. K.Qurambaev “Ózbekstan Respublikası “Húrmet jarlıǵı” (1994), “Qaraqalpaqstan Respublikasına miyneti sińgen ilim ǵayratkeri” (1999) húrmetli ataǵı, “Ózbekstan Respublikası ǵárezsizliginiń 10 jıllıǵı” (2001), “Ózbekstan xalıq bilimlendiriw aǵzası” (2009), “Qaraqalpaqstan xalıq bilimlendiriw aǵlası” (2012) kókirek belgileri, Túrkmenstan Respublikasınıń “Maqtımqulı Pıraǵıy” xalıqaralıq mámleketlik sıylıǵı (2014), “Ózbekstan Konstituciyasınıń 25 jıllıǵı” estelik belgisi (2017), “Fidokorona xizmatlari uchun” ordeni (2021) menen sıylıqlanǵan.

    Qaraqalpaqstan hám Ózbekstan xalıq bilimlendiriw aǵzası, filologiya ilimleriniń kandidatı, docent Tashanov Kamil Yuldashevich milliy ádebiyat, awdarmashılıq máseleleri menen belsene shuǵıllanıp keldi. Ilimiy-pedagogikalıq jumısı dawamında ilimiy jurnallarda kóplegen maqala hám tezisler, monografiyalar, oqıw-metodikalıq qollanbalar, sabaqlıqlar járiyaladı. Atap aytqanda, bilimlendiriw qaraqalpaq tilinde alıp barılatuǵın mekteplerdiń 3-klası ushın “Ózbek tili” sabaqlıǵı (I.Primjarova menen birgelikte. – Nókis: Bilim, 2000, 2005, 2008,), “Ádebiy miyras hám milliy oy-pikir” (I.Yaqubov penen birgelikte. – Tashkent, 2001), “Ózbek ádebiyatı tariyxı páninen seminar sabaqları” (S.Matyakupov, H.Allambergenovlar menen birgelikte. – Tashkent: Fan va texnologiyalar, 2015), “Milliy xarakter va badiiy tarjima” (– Tashkent: Fan va texnologiyalar, 2015), “Zamonaviy talqin shukuhi” (A.Allambergenov penen birgelikte. – Tashkent: Ilim hám texnologiyalar, 2015),” “Sulayman Baqırǵaniy. Ómiri hám dóretiwshilik miyrası” (– Nókis DPI baspası, 2020), “Agahiy ómiri hám dóretiwshiligin oqıtıwda zamanagóy pedagogikalıq texnologiyalar” (– Nókis DPI baspası, 2020) sıyaqlı kitapları ayrıqsha itibarǵa iye. Ilimpazdıń baslaması menen 2023-jılı Nókis mámleketlik pedagogikalıq institutında “Science time” elektron onlayn jurnalı shólkemlestirilgen.