Kafedra haqqında qısqasha maǵlıwmat. Baǵdardıń ilim hám bilimlendiriw tarawındaǵı ornı 5110600 Tariyx oqıtıw metodikası ulıwma orta bilimlendiriw mektepleri, akademiyalıq licey hám kásip-óner kolledjleri ushın, tariyx boyınsha oqıtıwshı tayarlaw barısında paydalanatuǵın pánler, pedagogikalıq miynet quralları, usılları, metodlarınıń jıyındısınan ibarat bolǵan bilimlendiriw baǵdarı bolıp esaplanadı.Kásiplik xızmet kórsetiw túrleri 5110600-Tariyx oqıtıw metodikası baǵdarı boyınsha bakalavr óziniń psixologiyalıq-pedagogikalıq, ulıwma kásiplik hám qanigelik tayarlıǵına sáykes tómendegi kásibine tán xızmet túrlerin orınlawı múmkin – oqıtıwshılıq: Ulıwma bilimlendiriw mekteplerinde, akademiyalıq liceyler hám kásip-óner kolledjlerinde tariyx oqıtıwshısı sıpatında islew; – tárbiyalıq: mektepten tısqarı mekemelerde islew; – oqıw metodikalıq: Usı baǵdar boyınsha bilimlendiriwdi ámelge asırıwshı ministrlikler, onıń tarmaq baǵdarları hám bólimlerindegi metodikalıq kabinetlerde islew. Kásiplik adaptaciyası múmkinshilikleri 5110600 Tariyx oqıtıw metodikası baǵdarı boyınsha bakalavr tómendegi kásipke tán xızmet túrlerine iykemlesiw múmkin: – tariyx muzeylerinde: ekskursovod, saqlawshı lawazımlarında. – kitapxanalarda; ádebiyatlar boyınsha maǵlıwmattı toplawshı xızmetker. Házirgi waqıtta tariyx oqıtıw metodikası kafedrada ulıwma 25 professor-oqıtıwshılar, sonnan 4 ilim doktorı, 4 ilim kandidatı, 6 úlken oqıtıwshı hám 11 assistent-oqıtıwshılar studenlerge bilim berip kelmekte.1934-jılı Qaraqalpaqstanda joqarı oqıw ornı–pedinstituttıń shólkemlestiriliwi menen gumanitarlıq bilimlerdi, sonıń ishinde, tariyx bilimin oqıtıw isi jolǵa qoyıldı. 1937-1938-oqıw jılı pedinstitutta Tariyx ilimi ataması menen ashılǵan kafedra óz jumısın basladı.1937-1938-oqıw jılı pedinstitutta Tariyx ilimi kafedrasında dáslep A.Tetyushev baslıǵı boldı. 1939-jılı 19-dekabrde kafedranıń baslıǵı úazıypasına Ya.Dosumov tastıyqlandı. 1942-1943-oqıw jılınan baslap Tariyx ilimi kafedrası baslıǵı lawazımında S.Omarov sońınan E.Dilmuxammedovlar jumıs alıp bardı.1945-jılı 1-marttan baslap, pedinstituta Tariyx kafedrası qayta dúzilip, oǵan sol waqıtları Z.Bikkulova, T.Bekimbetov hám T.Chigataevlar basshılıq etti. 1946-1947-oqıw jılınan baslap Qaraqalpaq mámleketlik birlesken pedagogikalıq hám muǵallimler institutında tariyx boyınsha eki kafedra jańadan ashıldı:Ulıwma tariyx kafedrası, oǵan jámiyetlik baslamada institut direktorı T.Bekimbetov hám Tariyx kafedrasına tariyx ilimleriniń kandidatı Ya.Dosumovlar kafedra baslıǵı lawazımında jumıs alıp bardı. 1951-1952-oqıw jılınan baslap Ulıwma tariyx kafedrasına P.SHmachkov, al, Tariyx kafedrasına A.Savickiy (1956-1957-oqıw jılınan baslap L.Rozenshteyn) basshılıq etti. 1973-jıldan baslap Ulıwma tariyx kafedrasında Q.Sarıbaev hám Tariyx kafedrasında J.Arzıxanovlar kafedra baslıǵı lawazımında tabıslı miynet etip keldi. 1990-jılı Nókis mámleketlik pedagogikalıq institutı jańadan shólkemlestirilgennen keyin Qaraqalpaq tili hám ádebiyatı fakulteti quramında tariyx páninen oqıtıwshılardı tayarlaw isleri dawam ettirildi hám usı qánigelik boyınsha jas kadrlardı tayarlaw baslandı. 1991-1992-oqıw jılında Tariyx-geografiya kafedrası dúzildi hám oǵan J.Úbbiniyazov basshılıq etti. 1993-jılı 1-oktyabrde Tariyx-geografiya kafedrası ekige bólinip, Tariyx kafedrası qaytadan shólkemlestirildi. 1994-1995-oqıw jılında Tariyx kafedrasınıń baslıǵı lawazımında B.SHamambetov jumıs alıp barǵan bolsa, al 1995-jıldan baslap kafedranı M.Mambetullaev basqardı. 1995-1996-oqıw jılında tariyx qánigeligin maqsetli tayarlawshı jańa eki kafedra – Jáhán tariyxı hám Ózbekistan tariyxı kafedraları shólkemlestirildi. Jáhán tariyxı kafedrasın M.Mambetullaev hám Ózbekistan hám Qaraqalpaqstan xalıqları tariyxı kafedrasına M.Tlewmuratov kafedra baslıǵı lawazımında jumıs alıp bardı. 2002-2005-jılları Ózbekistan hám Qaraqalpaqstan xalıqları tariyxı kafedrasına R.Axmetshin basshılıq etti. 2005-jılı avgust ayında Tariyx-geografiya fakulteti quramındaǵı Jáhán tariyxı hám Ózbekistan hám Qaraqalpaqstan xalıqları tariyxı kafedraları Tariyx kafedrasına birlestirildi. Kafedra baslıǵı lawazımına M.Mambetullaev bekitildi. 2009-jıldan 2020-jil avgustqa shekem Tariyx kafedrasın A.Saribaev basqardi. 2020-jil sentyabr ayinan baslap docent R.Bazarbaev basqarıp kelmekte. 2014-2015 oqıw jılı bul kafedra Tariyx oqıtıw metodikası ataması menen jańadan dúzildi.  2017-2021-oqıw jılında Tariyx oqıtıw metodikası kafedrasınıń ulıwma saat, pánler dizimi. 2018-2019-oqıw jılında Tariyx oqıtıw metodikası kafedrasınıń jıllıq oqıw júklemesinde ulıwma 16256 saat bolıp, sonnan lekciya 4388 saat, ámeliy 786 saat, seminar 5796 saat, laborotoriya 160 saat, reyting 1967 saat, kurs jumısı 542 saat, ashıq sabaq 85 saat, ámeliyat 982 saat, bakalavr pitkeriw qánigelik jumısı 1150 saat, magistrlik dissertaciya 400 saat orınlanıwı rejelestirilgen.

Kafedra jetiskenlikleri.

Respublikamızdıń Bilimlendiriw mákemeleri ushın tariyxshı pedagog-kadrların hám jańa intelektual kúshler qáliplesiwinde tariyx baǵdarındaǵı kafedralardıń ornı ǵárezsizliktiń dáslepki jıllarında-aq girewli boldı. Watanımız tariyxın ele de tereń úyreniwge itibar berildi. Usı maqsette kafedra jańadan oqıw rejelerin, pánlerdiń oqıw baǵdarlamaların, seminar hám oqıw metodikalıq ádebiyatlardı dóretiw boyınsha jumıslar basladı. Kafedra oqıw jobasına elimiz tariyxın tereńnen úyreniw maqsetinde jańadan Ózbekistan tariyxı, Qaraqalpaqstan tariyxı, Tariyxıy úlketanıw pánleri kirgizildi. Tariyx qánigeligi talabalarınıń tariyxıy hám mádeniy esteliklerdi úyreniwi ushın arxeologiyalıq dala ámeliyatı shólkemlestirildi.1993-1994-jılı may ayında tariyx qánigeligi talabalarına arxeologiyalıq dala ámeliyatın ótkeriw baslanıp, Xojelidegi Mizdakxan arxeologiyalıq obektinde arxeologiyalıq dala ámeliyatı ótkerildi. 1995-1996-oqıw jılınan baslap, Kerder mádeniyatı boyınsha arxeologiyalıq izertlewler tariyx qánigeliginiń 1-kurs talabaları arasında orınlanıp, dala-oqıw ámeliyatı Nókis rayonı aymaǵında, sońınan hár jılı SHımbay hám Taxtakópir rayonlarında dawam ettirildi. Bul jańa dáwir talabına say kadrlar tayarlaw baǵdarında, talabalarda tálim-tárbiya hám milliy ideologiyanı qáliplestiriwde ayrıqsha orın iyeledi.

Ǵárezsizlik jıllarında kafedra professor-oqıtıwshıları tálim-tárbiya jumısları menen birge ilimiy-izertlew islerinde de bir qatar nátiyjelerge eristi. Instituttıń ǵárezsizlik jıllarında jańadan qayta shólkemlestiriliwi dáwirinde kafedranıń professor-oqıtıwshıları jańa mazmundaǵı monografiya, sabaqlıq, oqıw qollanbalardı tayarlawda belsene qatnastı. XXI ásirdiń baslarında kafedranıń oqıtıwshıları «Qaraqalpaqstan tariyxınıń aktual mashqalaları» atamasında ilimiy-izertlew jumısların orınlaw barısında kafedrada ayrıqsha tabıslarǵa eristi. Tek 2000-2017-jıllarda kafedra professor-oqıtıwshıları tárepinen 17 monografiya, 16 sabaqlıq hám oqıw qollanbaları, bir neshe metodikalıq qollanbalar, ilimiy maqalalar hám tezisleri baspadan shıǵarıldı.

Kafedrada ilimiy-izertlew jumıslar menen birge grant jumıslarınıń jeńip alınıw hám sol ilimiy temalar boyınsha jumıslardı alıp barıwǵa ayrıqsha dıqqat qaratıldı. Kafedra professor-oqıtıwshıları Ózbekistan Respublikası Ilim hám texnologiyalardı rawajlandırıw hám muwapıqlastırıw Orayınıń fundamental, ámeliy hám innovaciyalıq ilimiy grantları esabınan kólemli ilimiy jumıslardı orınlawǵa eristi. 2000-2008-jıllar aralıǵında kafedrada Ózbekistan Respublikas Ilim hám texnika Komitetiniń mámleketlik grantı tiykarında ulıwma 6 ilimiy tema boyınsha jumıs alıp barıldı. Professor M.Mambetullaev basshılıǵında 2000-2002-jılları «Orta ásir ózbek mámleketshiligi rawajlanıwında Kerder hám Xorezm mádeniyatınıń ornı», 2003-2005-jılları «Ámiwdárya deltasında orta ásirler dáwiri qala mádeniyatı (VI-XII á.á.)», 2005-2008-jılları «Qaraqalpaqstan qalalarınıń orta ásirdegi urbanizaciyası (VI-XII á.á.)», úlken oqıtıwshı O.Yusupov 2003-2004-jılları «Arqa Ózbekistandaǵı qaraqalpaqlar (orta ásir hám jańa dáwir)», docent M.Sarıbaev 2004-2006-jılları «Sovet húkimetiniń paxta monokulturası siyasatı hám onıń Qaraqalpaqstandaǵı aqıbetleri», 2007-jili docent R.Bazarbaevtin`«A`yyemgi oks da`ryasinin` to`menindegi zardushtiyliq izleri» atamalarında ilimiy proektlerdi ámelge asırdı. Bul joqarıdaǵı ilimiy grant baǵdarları boyınsha kafedra oqıtıwshıları tárepinen sol waqıttları 6 monografiya, 5 oqıwlıq hám 72 ilimiy maqalalar baspadan shıǵarıldı. Ilimiy izertlew jumısları nátiyjeleri boyınsha 2001-jılı «Kerder mádeniyatı hám onıń tariyxta tutqan ornı» atamasında Respublikalıq ilimiy-teoriyalıq konferenciya ótkerildi hám onıń materialları toplam bolıp baspada járiyalandı.

Ǵárezsizlik jıllarında kafedrada tariyxshı ilimiy kadrlar tayarlawǵa ayrıqsha kewil bólindi. 1992-1993-oqıw jılınan baslap kafedra janında «Tariyx» qánigeliginen aspirantura ashıldı. 1994-jılı Tariyx kafedrasınan tariyx ilimleriniń kandidatı, docent B.SHamambetov «1965-1985-j.j. Qaraqalpaqstannıń agrar rawajlanıwı: tájiriybeler hám mashqalalar» temasında ilimiy doktorlıq dissertaciyasın tabıslı jaqlap shıqtı. Sol jılı tariyx ilimleriniń kandidatı M.Mambetullaev Respublikamızda arxeologiya ilimi salasında birinshi bolıp «Antik dáwirindegi Qubla Xorezmnıń tariyxı hám mádeniyatı: qalalar hám elatlar (b.e.sh IVásir–b.e.IV ásir)» temasındaǵı ilimiy doktorlıq dissertaciyanı, 1996-jılı R.Axmetshin «Qaraqalpaqstanda mádeniy-aǵartıw jumısları urıstan keyingi jıllarda (XX ásirdiń 40-jıllarınıń ekinshi yarımı hám 50-jıllar)» atamasında ilimiy kandidatlıq dissertaciyasın tabıslı qorǵadı.

Sońǵı jıllarda kafedramız quramı ilimiy dárejeli jas kadrlar menen tolıqtırıldı. 2005-jılı Ya.Abdullaeva «Jenskiy vopros v Karakalpakstane v konce XIX-XX v.v. (socialno-politicheskiy aspekt)» hám 2008-jılı M.Sarıbaev «Politika xlopkovoy monokulturı sovetskoy vlasti i eyo posledstviya v Karakalpakstane (1917-1990 gg.)» ilimiy doktorlıq, al 2001-jılı G.Davletova «Taxtakupırskoe vosstanie 1929-goda» hám 2006-jılı T.Qudiyarova «Istoriya profsoyuznoy organizacii Karakalpakstana (1917-1941 g.g.)» ilimiy kandidatlıq dissertaciyaların 2020-jil docent ,t.i.k, R.J.Bazarbaev “Kadrovaya politika Sovetskoi vlasti v Karakalpakstana (1917-1941) atamasinda doktorliq dissertaciyasin tabıslı jaqlap shıqtı.

Házirgi waqıtta kafedranıń ilimiy bilimlendiriw hám tárbiya islerine ayrıqsha kewil bólingen. Kafedramızdıń oqıtıwshı-ilimpazları bir qatar jas alımlardan ilim doktorların tayarlap, respublikamızdıń tariyx ilimin alǵa ilgerletip kelmekte.

Ǵárezsizlik jıllarınan baslap Tariyx kafedrası professor-oqıtıwshıları shet ellerdiń joqarı oqıw orınları hám ilim izertlew orayları menen tıǵız baylanısta ilimiy izertlewler hám óz-ara tájiriybe almasıwlar alıp barmaqta. 2001-jıldıń may ayında tariyx ilimleriniń kandidatı Ya.Abdullaeva «Ustaz» fondı tárepinen Rossiya Federaciyasında M.Lomonosov atındaǵı Moskva mámleketlik universitetinde óz qánigeligin asırıp qayttı. 2008-jılı professor M.Mambetullaev (tariyx ilimleriniń doktorı T.Xodjaev menen birgelikte) «Erte orta ásir esteligi Kúyik qala» atamasındaǵı monografiyasın Moskvada baspadan shıǵarıp, Rossiya Federaciyası Ilimler Akademiyasınıń N.N.Mikluxo-Maklay atındaǵı etnologiya hám antropologiya institutınıń «Altın onlıq-2008» Húrmet jarlıǵına miyasar boldı.

2011-2019 jılları «Qubla Aral boyı arxeologiyası, etnografiyası, tariyxı hám tariyxtanıwdıń áhmiyetli máseleleri» atamasında institutta 2 márte xalıq aralıq hám 1 márte respublikalıq ilimiy-teoriyalıq konferenciyaları, 2018 jıl  «Qubla Aral boyı xalıqları tariyxınıń aktual máseleleri» atamasında respublikalıq kafedra professor-oqıtıwshıları tárepinen shólkemlestirildi. 2018 jıl 14-15 dekabr kúnleri «Social-gumanitar ilimleriniń aktual máseleleri: rawajlanıw perspektivası» atamasında xalıq aralıq ilimiy-teoriyalıq konferenciya ótkeriw rejelestirilgen hám shólkemlestiriw jumısları baslandı.

 Óz gezeginde, kafedra profesor-oqıtıwshıları da sırt ellerdegi Xalıq aralıq konferenciyalarǵa ózleriniń ilimiy bayanatları menen belsene qatnasıp kelmekte. Kafedra professor-oqıtıwshıları studentlerdiń arxeologiyalıq dala ámeliyatlarına basshılıq etiw menen birgelikte, xalıq aralıq áhmiyetke iye bolǵan ekspediciya jumıslarında da belsendilik etip qatnaspaqta: kafedranıń assistent-oqıtıwshısı N.Saparov Rossiya mámleketlik Ermitajı menen birgelikte Buxarada júrgizilip atırǵan «Ózbek-Rossiya» qospa arxeologiyalıq ekspediciyasında turaqlı túrde qatnasıp kelmekte. Paykent qalasında alıp barılıp atırǵan bul ekspediciya jumıslarınıń nátiyjeleri Sankt-Peterburg qalasınan shıǵarılatuǵın «Materialı Buxarskoy arxeologicheskoy ekspedicii» atamasındaǵı ilimiy-jámiyetlik toplamda basılıp shıqpaqta.

Ǵárezsizlik jıllarında kafedra professor-oqıtıwshıları tárepinen talabalar arasında tálim-tárbiya jumısların sapalı alıp barıw menen bir qatarda, olardı ilimiy izertlew islerine tartıw hám baǵdarlawda da aytarlıqtay nátiyjelerge eristi. Atap aytqanda, tariyxshı studentler arasınan 1999-2018-jıllarda mámleketlik stipendiyalardıń jeńimpazları kóplep jetisip shıqtı. Olardan: Nawayı atındaǵı mámleketlik stipendiyasına SH.Qallibekova, F.Najimova, A.Abdullaev, S.Omarov hám A.Abdullaevalar Qaraqalpaqstan Respublikası Ministrler Keńesi tárepinen belgilengen stipendiyaǵa A.Qayıpnazarov hám Ájiniyaz atındaǵı NMPI rektoratı tárepinen shólkemlestirilgen Ájiniyaz atındaǵı stipendiyanıń N.Tlewmuratova, V.Seyfullaeva, N.Djumageldiev hám A.Abdullaevalar jeńimpazları boldı.

Ájiniyaz atındaǵı Nókis mámleketlik pedagogikalıq institutında student jaslardı Tariyx qánigeligi boyınsha Watanımızǵa sadıq hám kámil insanlar etip tárbiyalap shıǵarıwda, olardıń jáhán tariyxın tereń úyreniw, mádeniy-ruwhıy hám intellektual oy-órisin qáliplestiriw jáne rawajlandırıwda kafedramızdıń tariyxshı ustaz-alımları pidayılıq miynetleri menen úles qosıp, keleshektede usı baǵdarda joqarı kórsetkishlerge erisiw jolında miynet ete beredi.