TARIYX O`QITISH METODIKASI KAFEDRASI

Kafedra haqida qisqacha ma’lumot. Yo’nalishning ilm-fan va ta’lim sohasindagi o’rni 5110600 Tarix o’qitish metodikasi umumiy o’rta maorif maktablari, akademiyalik litsey va kasb -hunar kollejlari uchun, tarix bo’yicha o’qituvchi tayorlash barısında foydalanatuǵın fanlar, pedagogik mehnat vositalari, usullari, metodlarining yig’indisidan iborat bo’lgan maorif yo’nalishi demakdir. Kasblik xizmat ko’rsatish turlari 5110600-Tarix o’qitish metodikasi yo’nalishi bo’yicha bakalavr o’zining psixologik -pedagogik, umumiy kasblik va qonigelik muhayyoligiga mos quyidagi kasbgane tán xizmat turlarin bajarishi mumkin – o’qituvchilik : Umumiy maorif maktablarinde, akademiyalik litseylar va kasb -hunar kollejlarinde tarix o’qituvchisi sifatida ishlash ; – tarbiyaviy : maktabdan tashqari idoralarda ishlash ; – o’qish metodik : Ushbu yo’nalish bo’yicha maorifdi amalga oshirishlikchi vazirliklar, uning tarmoq yo’nalishlari va bo’limlarinidegi metodik kabinetlarda ishlash. Kasblik adaptatsiyasi imkoniyatlari 5110600 Tarix o’qitish metodikasi yo’nalishi bo’yicha bakalavr quyidagi kasbga oid  xizmat turlariga moslashish mumkin :- tarix muzeylarida : ekskursovod, saqlovchi lavozimlarinda.- kutubxonalarda ; adabiyotlar bo’yicha ma’lumottı to’plashchi xodim. Ayni vaqtda tarix o’qitish metodikasi kafedrada umumiy 25 professor -o’qituvchilar, shundan 4 ilm-fan doktori, 4 ilm-fan nomzodi, 6 katta o’qituvchi va 11 assistent-o’qituvchilar talabalarga bilim berib kelmoqda.

1934-yili Qoraqalpog’istonda oliygoh -pedinstituttning tashkillashtirilishi bilan gumanitarlıq bilimlarni, shuning ichida, tarix bilimini o’qitish suvyarasi yo’lga qo’yildi. 1937-1938-o’qish yili pedinstitutta Tarix ilm-fani degan nomlari bilan ochilgan kafedra o’zlar ishini boshladi. 1937-1938-o’qish yili pedinstitutta Tarix ilm-fani kafedrasida dastlab A. Tetyushev boshlig’i bo’ldi. 1939-yili 19-dekabrda kafedraning boshlig’i úazıypasına Ya. Do’stumov toshtıyqlandı. 1942-1943-o’qish yiligan e’tiboran Tarix ilm-fani kafedrasi boshlig’i lavoziminda S. Omarov sońınan E. Dilmuxammedovlar yumush olib bordi.1945-yili 1-marttan e’tiboran, pedinstituta Tarix kafedrasi takroriy dala-dashtilib, unga o’sha vaqtlari Z. Bikkulova, T. Bekimbetov va T. Chigataevlar boshchilik etti. 1946-1947-o’qish yiligan e’tiboran Qoraqalpoq mamlakatlik uyushiq pedagogik va muǵallimler institutinida tarix bo’yicha ikkita kafedra yangidan ochildi :Umumiy tarix kafedrasi, unga jamoatlik boshlamada institut direktori T. Bekimbetov va Tarix kafedrasi’ga tarix fanlarining nomzodi Ya. Do’stumovlar kafedra boshlig’i lavoziminda yumush olib bordi. 1951-1952-o’qish yiligan e’tiboran Umumiy tarix kafedrasi’ga P. SHmachkov, ol, Tarix kafedrasi’ga A. Savickiy (1956-1957-o’qish yiligan e’tiboran L. Rozenshteyn) boshchilik etti. 1973-yildan e’tiboran Umumiy tarix kafedrasida Q. Sariqbaev va Tarix kafedrasida J. Arzıxanovlar kafedra boshlig’i lavoziminda muvaffaqiyatli mehnat etib keldi. 1990-yili Nukus mamlakatlik pedagogik instituti yangidan tashkiliynen so’ng Qoraqalpoq tili va adabiyoti fakulteti tarkibida tarix fanidan o’qituvchilarni tayorlash ishlari davom ettirildi va ushbu ixtisoslik bo’yicha yosh kadrlarni tayorlash boshlandi. 1991-1992-o’qish yilinda Tarix -geografiya kafedrasi tashkil etildi va unga J. Úbbiniyazov boshchilik etti. 1993-yili 1-oktyabrda Tarix -geografiya kafedrasi ikkiga bólinib, Tarix kafedrasi takroriydan tashkillashtirildi. 1994-1995-o’qish yilinda Tarix kafedrasining boshlig’i lavoziminda B. SHamambetov yumush olib borgan bo’lsa, ol 1995-yildan e’tiboran kafedrani M. Mambetullaev boshqarni. 1995-1996-o’qish yilinda tarix mutaxassisligin maqsadli tayyorlovchi yangi ikkita kafedra – Jahon tarixi va O’zbekiston tarixi kafedralari tashkillashtirildi. Jahon tarixi kafedrasini M. Mambetullaev va O’zbekiston va Qoraqalpog’iston xalqlari tarixi kafedrasi’ga M. Tlewmuratov kafedra boshlig’i lavoziminda yumush olib bordi. 2002-2005-yillari O’zbekiston va Qoraqalpog’iston xalqlari tarixi kafedrasi’ga R. Axmetshin boshchilik etti. 2005-yili avgust oyida Tarix -geografiya fakulteti tarkibidagi Jahon tarixi va O’zbekiston va Qoraqalpog’iston xalqlari tarixi kafedralari Tarix kafedrasi’ga birlashtirildi. Kafedra boshlig’i lavozimina M. Mambetullaev bekitildi. 2009-yildan 2020 -jil avgustqa qadar Tarix kafedrasini A. Saribaev boshqarni. 2020 -jil sentyabr ayinan e’tiboran docent R. Bozorbaev boshqarıp kelmoqda. 2014-2015 o’qish yili bu kafedra Tarix o’qitish metodikasi degan nomlari bilan yangidan tashkil etildi. 2017-2021-o’qish yilinda Tarix o’qitish metodikasi kafedrasining umumiy soat, fanlar ro’yxati. 2018-2019-o’qish yilinda Tarix o’qitish metodikasi kafedrasining yillik o’qish yuklamasinde umumiy 16256 soat bo’lib, shundan ma’ruza 4388 soat, taqribiy 786 soat, seminar 5796 soat, laborotoriya 160 soat, reyting 1967 soat, kurs ishi 542 soat, shaffof dars 85 soat, amaliyot 982 soat, bakalavr bitiruv ixtisoslik ishi 1150 soat, magistrlik dissertaciya 400 soat ijrosi biznes rejalashtirilgan.

Kafedra yutuqlari.

 Respublikamızdıń Maorif muassasalari uchun muarrix pedagog -kadrlarini va yangi intelektual kuchlar shakllanishinde tarix yo’nalishindagi kafedralarning o’rni mustaqillikning dastlabki yillarida -oq garovlikli bo’ldi. Vatanimiz tarixini hali da teran o’rganishga e’tibor berildi. Ushbu matlabte kafedra yangidan o’qish biznes rejalarini, fanlarding o’qish yo’nalishlamaların, seminar va o’qish metodik adabiyotlarni yaratish bo’yicha yumushlar boshladi. Kafedra o’qish rejasina elimimiz tarixini terannen o’rganish maqsadida yangidan O’zbekiston tarixi, Qoraqalpog’iston tarixi, Tarixiy o’lkashunoslik fanlari kiritildi. Tarix mutaxassisligi tolabalarınıń tarixiy va madeniy esdaliklarni o’rganishi uchun arxeologiyalik dala amaliyoti tashkillashtirildi. 1993-1994-yili may ayında tarix mutaxassisligi tolabalarına arxeologiyalik dala amaliyotini o’tkazish boshlanib, Xojelidegi Mizdakxan arxeologiyalik obektinde arxeologiyalik dala amaliyoti o’tkazildi. 1995-1996-o’qish yiligan e’tiboran, Kerder madaniyatningi bo’yicha arxeologiyalik izlanishlar tarix malakasining 1-kurs tolabaları orasida o’rinlanib, dala-o’qish amaliyoti Nukus tumani hududida, sońınan har yili SHımbay va Taxtako’pir tumanlarinda davom ettirildi. Bu yangi davr talabina soy kadrlar tayorlash yo’nalishinda, tolabalarda ta’lim -tarbiya va milliy mafkurani shakllantirishda farqli o’rin egalladi.

 Mustaqillik yillarida kafedra professor -o’qituvchilari ta’lim -tarbiya yumushlari jo’rligida ilimiy-tadaqiqot ishlarinde da bitta satr natijalarga erishdi. Instituttıń mustaqillik yillarida yangidan takroriy tashkillashtirilishi davrinde kafedraning professor -o’qituvchilari yangi mundarijadagi monografiya, darslik, o’qish risolalarni tayorlashda belsene ishtirok qilishdi. XXI asrning boshlarinda kafedraning o’qituvchilari «Qoraqalpog’iston tarixiniing dolzarb muammoları» otinida ilimiy-tadaqiqot yumushlarini bajarish barısında kafedrada farqli yutuqlarga erishdi. Xolos 2000-2017-yillarda kafedra professor -o’qituvchilari tomonidan 17 monografiya, 16 darslik va o’qish risolalari, bitta nechta metodik risolalar, ilmiy maqolalar va tezislari chop etildi. Kafedrada ilimiy-tadaqiqot yumushlar jo’rligida grant yumushlarining yengib olingish va o’sha ilmiy mavzular bo’yicha ishlarni olib borishga farqli tavajjuh mo’ljallandi. Kafedra professor -o’qituvchilari O’zbekiston Respublikasi Ilm-fan va texnologiyalarni rivojlantirish va yarashalashtirish Markazining fundamental, taqribiy va innovaciyalıq ilmiy grantları hisobidan xajmli ilmiy faoliyatlarni bajarishga erishdi. 2000-2008-yillar oralig’inida kafedrada O’zbekiston Respublikas Ilm-fan va texnika Qo’mitasining mamlakatlik grantı asosida umumiy 6 ilmiy mavzu bo’yicha yumush olib borildi. Professor M. Mambetullaev xukmronliginda 2000-2002-yillari «O’rta asr o’zbek mamlakatshiligi rivojida Kerder va Xorazm madaniyatiniing o’rni», 2003-2005-yillari «Ámiwdárya daltasında o’rta asrlar davri shahar madaniyatningi (VI-XII á. á.) », 2005-2008-yillari «Qoraqalpog’iston shaharlarining o’rta asrdegi urbanizaciyası (VI-XII á. á.) », katta o’qituvchi O. Yusupov 2003-2004-yillari «Shimoliy O’zbekistondagi qoraqalpoqlar (o’rta asr va yangi davr ) », docent M. Sariqbaev 2004-2006-yillari «Sovet hukumatining paxta monokulturası siyosati va uning Qoraqalpog’istondagi oqibatlari», 2007-jili docent R. Bozorbaevtiń«Qadimiy oks daryosining pastindegi zardushtiyliq izleri» atamalarinda ilmiy loyihalarni ro’yobga oshirdi. Bu yuqoridagi ilmiy grant yo’nalishlari bo’yicha kafedra o’qituvchilari tomonidan o’sha vaqttları 6 monografiya, 5 o’qishlik va 72 ilmiy maqolalar chop etildi. Ilmiy izlanish yumushlari natijalari bo’yicha 2001-yili «Kerder madaniyatningi va uning tarixta tutgan o’rni» otinida Respublikalik ilmiy -nazariylik konferentsiya o’tkazildi va uning materiallari yug’urma bo’lib bosmada járiyalandı.

 Mustaqillik yillarida kafedrada muarrix ilmiy kadrlar tayorlashga farqli qalb bo’lindi. 1992-1993-o’qish yiligan e’tiboran kafedra yonida «Tarix» mutaxassisliginen aspirantura ochildi. 1994-yili Tarix kafedrasidan tarix fanlarining nomzodi, docent B. SHamambetov «1965-1985-j.j. Qoraqalpog’istonning agrar rivoji : tajribalar va muammolar» mavzuinda ilmiy doktorlik dissertaciyasın muvaffaqiyatli yoqlab chiqdi. O’sha yili tarix fanlarining nomzodi M. Mambetullaev Respublikamızda arxeologiya ilm-fani sohasida birinchi bo’lib «Qasamik davrindegi Janub Xorazmning tarixi va madaniyatningi : shaharlar va elatlar (b. e. sh IVásir-b. e. IV asr ) » mavzuindagi ilmiy doktorlik dissertaciyanı, 1996-yili R. Axmetshin «Qoraqalpog’istonda madeniy-oqartish yumushlari urushtan keyingi yillarda (XX asrning 40-yillarining ikkinchi yarmi va 50-yillar ) » otinida ilmiy nomzodlik dissertaciyasın muvaffaqiyatli xorǵadı. So’nggi yillarda kafedramiz tarkibi ilmiy saviyali yosh kadrlar bilan toliqtırıldı. 2005-yili Ya. Abdullaeva «Jenskiy vopros v Karakalpakstane v konce XIX-XX v. v. (ijtimoiyno-politicheskiy aspekt) » va 2008-yili M. Sariqbaev «Politika xlopkovoy monokulturı sovetskoy vlasti i eyo posledstviya v Karakalpakstane (1917-1990 gg.) » ilmiy doktorlik, ol 2001-yili G. Davletova «Taxtakupırskoe vosstanie 1929-goda» va 2006-yili T. Qudiyarova «Istoriya profsoyuznoy organizacii Karakalpakstana (1917-1941 g.g.) » ilmiy nomzodlik dissertaciyaların 2020 -jil docent, t. i. k, R. J. Bozorbaev “Kadrovaya politika Sovetskoi vlasti v Karakalpakstana (1917-1941) dadamasinda doktorliq dissertaciyasin muvaffaqiyatli yoqlab chiqdi.

 Ayni vaqitda kafedraning ilmiy maorif va tarbiya ishlarine farqli qalb bo’lingan. Kafedramızdıń o’qituvchi -olimlari bitta satr yosh olimlardan ilm-fan doktorların tayorlab, respublikamızdıń tarix ilm-fanini olg’a ilgerletip kelmoqda. Mustaqillik yillaridan e’tiboran Tarix kafedrasi professor -o’qituvchilari xorijiylarding yuqori o’quv yurtlari va ilm-fan izlanish markazlari bilan zich aloqata ilmiy izlanishlar va o’zaro tajriba almashishlar olib barmoqta. 2001-yilning may ayında tarix fanlarining nomzodi Ya. Abdullaeva «Ustoz» jamg’armasi tomonidan Rossiya Federaciyasında M. Lomonosov nomidagi Moskva mamlakatlik universitetinda o’zlar mutaxassisligin oshirib qaytdi. 2008-yili professor M. Mambetullaev (tarix fanlarining doktori T. Xodjaev jo’rligidalikte) «Erta o’rta asr estaligi Kuyindi qola» otinidagi monografiyasini Moskvada chop etib, Rossiya Federaciyası Ilm-fanlar Akademiyasining N. N. Mikluxo-Maklay nomidagi etnologiya va qasamropologiya institutining «Tilla o’nlik -2008» Hurmat yorlig’ina miyasar bo’ldi.

 2011-2019 yillari «Janub Orol bo’yi arxeologiyasi, etnografiyası, tarixi va tarixtanıwdıń muxim masalalari» otinida institutta 2 marta xalqaro va 1 marta respublikalik ilmiy -nazariylik konferentsiyalari, 2018 yil «Janub Orol bo’yi xalqlari tarixiniing dolzarb masalalari» otinida respublikalik kafedra professor -o’qituvchilari tomonidan tashkillashtirildi. 2018 yil 14-15 dekabr kunlari «Ijtimoiy -gumanitar fanlarining dolzarb masalalari : rivojlanish istiqboli» otinida xalqaro ilmiy -nazariylik konferentsiya o’tkazish biznes rejalashtirilgan va tashkil etish yumushlari boshlandi. O’zlar navbatida, kafedra profesor-o’qituvchilari ham chet ellardegi Xalqaro konferentsiyalarga o’zlarining ilmiy bayonotlari bilan belsene qatnashib kelmoqda. Kafedra professor -o’qituvchilari talabalarding arxeologiyalik dala amaliyotlariga boshchilik etish jo’rligidalikte, xalqaro ahamiyatga ega bo’lgan ekspeditsiya yumushlarinda ham fidoyilik etib qatnashpaqta: kafedraning assistent-o’qituvchisi N. Tashrifov Rossiya mamlakatlik Ermitajı jo’rligidalikte Buxarada yuritilib etilayotgan «O’zbek -Rossiya» qo’shma arxeologiyalik ekspeditsiyasinida doimiy turda qatnashib kelmoqda. Pallachakent shahrida olib borilayotgan bu ekspeditsiya yumushlarining natijalari Sonkt-Peterburg shahrinan chiqarilatuǵın «Materiali Buxarskoy arxeologicheskoy ekspedicii» otinidagi ilmiy -jamoatlik yug’urmada bosilib shudringpaqta. Mustaqillik yillarida kafedra professor -o’qituvchilari tomonidan tolabalar orasida ta’lim -tarbiya yumushlarini sifatli olib borish bilan bitta satrda, ularni ilmiy izlanish ishlarine tortish va yo’nalishlashda ham aytarliktay natijalarga erishdi. Xususan, muarrix talabalar orasinan 1999-2018-yillarda mamlakatlik stipendiyalardıń g’oliblari ko’plep yetishib chiqdi. Ulardan : Navoiy nomidagi mamlakatlik stipendiyasına SH. Qollibekova, F. Najimova, A. Abdullaev, S. Omarov va A. Abdullaevalar Qoraqalpog’iston Respublikasi Vazirlar Kengashi tomonidan belgilangan stipendiyaga A. Qayıpnazarov va Ájiniyaz nomidagi NMPI rektoratı tomonidan tashkiliy Ájiniyaz nomidagi stipendiyanıń N. Tlewmuratova, V. Seyfullaeva, N. Djumageldiev va A. Abdullaevalar g’oliblari bo’ldi.

 Ájiniyaz nomidagi Nukus mamlakatlik pedagogik institutinida talaba yoshlarni Tarix mutaxassisligi bo’yicha Vatanimizga sodiq va kámil insonlar etib tarbiyalab chiqarishda, ularning jahon tarixini teran o’rganish, madeniy-ruwhıy va aqliy o’ylar -o’tloqini shakllantirish va shu asnoda rivojlantirishda kafedramızdıń muarrix ustoz -olimlari fidoiylik mehnatlari bilan hissa chaylasip, kelajakdada shu borada yuqori ko’rsatkichlarga erishish yo’lida mehnat qila beradi.