«Hár bir insan ómirde qanday tabıslarǵa erisken bolsa, olarda qádirdan muǵallim hám ustazlarınıń úlken úlesi bar ekenligin bárqulla minnetdarshılıq penen eske aladı. Men ózim muǵallim degende – zaman menen teń qádem atatuǵın janashır, ziyalı adamdı, mektep degende – bilim hám aǵartıwshılıq nurı taralıp turatuǵın, Úshinshi Renessanstıń tırnaǵın qalaytuǵın teberik orındı kóz aldıma keltiremen».

(Ózbekstan Respublikasınıń Prezidenti Shavkat Mirziyoyev)

Elimizde Úshinshi Renessanstıń tiykarın jaratatuǵın, Jańa Ózbekstan hám Jańa Qaraqalpaqstannıń dúnyanıń eń aldınǵı rawajlanǵan mámleketleri qatarınan orın alıp, insan mápleri ulıǵlanǵan xalıqshıl mámleket bolıwı ushın xızmet etetuǵın keleshek iyeleriniń tálim-tárbiyası búgingi ustaz-pedagoglardıń nátiyjeli jumıslarına baylanıslı.

Sońǵı jıllarda bilimlendiriw tarawına qaratılıp atırǵan mámleketlik dárejedegi itibar, ámelge asırılıp atırǵan reformalardıń túp-tiykarı hár tárepleme jetik áwladtı tárbiyalawǵa xızmet etedi.

«Ózbekstan Respublikası joqarı bilimlendiriw sistemasın 2030-jılǵa shekem rawajlandırıw koncepciyası» tiykarında tarawda kóp jıllardan berli toplanıp qalǵan mashqalalar óziniń unamlı sheshimin tawıp, ilim hám bilimlendiriw óziniń jańa rawajlanıw basqıshına kóterilmekte.

Ásirese, Prezidentimiz tárepinen 2024-jıl 1-fevral kúni qabıl etilgen «Pedagogtıń mártebesi haqqında»ǵı Ózbekstan Respublikasınıń Nızamı elimizde aǵartıwshı-ziyalılar hám keń jámiyetshilik tárepinen kópten berli úlken úmitler menen kútilgen tariyxıy hújjet boldı.

Nızam tiykarında mámleketimizde bilimlendiriw mákemelerinde jumıs alıp baratuǵın pedagoglardıń huqıqları, minnetlemeleri hám olardıń jumıslarınıń tiykarǵı kepillikleri belgilendi.

Ulıwma 21 statyadan ibarat bolǵan Nızamnıń 3-statyası «Pedagogtıń mártebesi» dep atalıp, onda Ózbekstan Respublikasında pedagogtıń mártebesi tán alınatuǵınlıǵı, olardıń óz kásiplik jumısın alıp barıwı ushın shólkemlestiriw-huqıqıy sharayatlar jaratılıwı, sociallıq jaqtan qorǵalıwı támiyinleniwi hám huqıqların ámelge asırıwı ushın kepillikler beriliwi belgilendi. Pedagogtıń huqıqları, abırayı, qádir-qımbatı mámleketlik qorǵawda bolatuǵınlıǵı bekkemlendi.

Nızamda «Pedagog kim?» degen sorawǵa anıqlıq kirgizilip, «Bilimlendiriw shólkemlerinde nızamshılıq hújjetlerine muwapıq dúzilgen miynet shártnaması tiykarında tálim-tárbiya tarawında kásiplik jumısın ámelge asıratuǵın hám tiyisli maǵlıwmatqa, kásiplik tayarlıqqa hám ruwxıy-etikalıq pazıyletlerge iye bolǵan fizikalıq shaxs pedagog bolıp esaplanadı», – dep atap ótilgen.
Dúnyanıń rawajlanǵan mámleketleri tájiriybesine názer taslaytuǵın bolsaq, olarda da pedagoglardıń jumısı hám huqıqları nızamlı túrde qorǵalatuǵınlıǵın kóriwimizge boladı.

Atap aytqanda, AQSh, Kanada, Germaniya, Italiya, Portugaliya, Daniya sıyaqlı ellerde muǵallimler mámleketlik xızmetker esaplanadı.

Aldımızǵa qoyǵan joqarı maqsetlerden kelip shıǵa otırıp qabıl etilgen usı nızamnıń tek ǵana pedagoglar ushın emes, sonıń menen birge, xalqımız turmısı ushın da áhmiyeti úlken.

Usı orında jaqın tariyxımızdaǵı ashshı bir haqıyqat: 7 jılday burın oǵada az muǵdardaǵı miynet haqı menen dıqqat-itibarımızdan shette qalǵan úlken potencialǵa iye ustazlar turmıs táshwishleri, shańaraq terbetiw ǵalma-ǵalı menen basqa tarawlarǵa ótip ketip, hátteki sırt ellerge migrant sıpatında ketkenleri de az emes edi. Eń ashınarlısı, mektepti pitkergen jaslar arasında muǵallimshilikke bolǵan qızıǵıwshılıq ta keskin tómenlep ketti. Jaslar mol dáramat tabatuǵın basqa tarawlar menen shuǵıllanıp, bilimlendiriwge bolǵan itibar ayanıshlı jaǵdayǵa kelip qaldı.

Aytıp ótiw orınlı, gúz kelse paxta terimine, báhár bolsa abadanlastırıw jumıslarına, xalıq arasında kósheme-kóshe júrip monitoring, esap-sanaq ótkeriwge shıǵarılatuǵın – ulıwma aytqanda, májbúriy miynetten eń kóp jábir shegip atırǵan tarawǵa aylanǵan edi. Bunıń aqıbetinde mámleketimizde bilimlendiriwdiń sapası tómenlep, tarawda tájiriybeli pedagog kadrlarǵa zárúrlik júzege keldi.

Mámleketimiz basshısınıń siyasiy erk-ıqrarı menen bunday unamsız jaǵdaylarǵa shek qoyıldı. Bilimlendiriw tarawı tek ǵana óziniń belgilengen wazıypaları menen shuǵıllanatuǵın, keleshek áwladlar tálim-tárbiyası ushın xızmet etetuǵın áhmiyetli buwınǵa aylandırıldı.

Bul bolsa jaqında tastıyıqlanǵan «Pedagogtıń mártebesi haqqında»ǵı Ózbekstan Respublikasınıń Nızamında tómendegishe belgilep qoyıldı:

– pedagogtıń kásiplik jumısına aralasıw, onıń jumısın tiykarsız túrde tekseriw, pedagog tárepinen bilim alıwshılardıń bilimlerin durıs hám qalıs bahalawǵa tásir etiw, sonday-aq, oǵan óz xızmet minnetlemelerin atqarıwǵa tosqınlıq etiw;

– pedagogtıń kásiplik jumısı menen baylanıslı bolmaǵan jumıslarǵa, sonıń ishinde, aymaqlardı abadanlastırıwǵa hám awıl xojalıǵı jumıslarına tartıw;

– pedagogtan onıń kásiplik minnetlemelerine baylanıslı bolmaǵan esabatlardı hám basqa maǵlıwmatlardı, sonıń ishinde, xalıqtıń salıqlar, kommunallıq tólemler, kreditler hám basqa qarızdarlıǵı haqqındaǵı maǵlıwmatlardı, pitkeriwshilerdiń bántligi támiyinlengenligi haqqındaǵı esabatlardı qáliplestiriwin hám usınıwın talap etiw;

– pedagogtı jumısqa ornalastırılmaǵan, bilimlendiriwge qamtıp alınbaǵan hám profilaktikalıq esapta turǵan erjetpegenlerdiń esabın júrgiziw jáne olardıń sociallıq iykemlesiwine kómeklesiw jumıslarına tartıw;

– pedagogqa tovar hám xızmetlerdi satıp alıw minnetlemesin júklew, sonıń ishinde, miynet haqısınan onıń jazba razılıǵısız tovar hám xızmetler ushın qarjı uslap qalıw qatań túrde qadaǵadan etildi.

Pedagogtı qanday da bir formada miynetke hákimshilik tárizinde májbúrlew, sonday-aq, pedagogtıń kásiplik jumısına nızamǵa qayshı túrde aralasıw yamasa onıń óz xızmet minnetlemelerin orınlawına tosqınlıq etiw nızamda belgilengen tártipte juwapkershilikke sebep bolatuǵınlıǵı belgilep qoyıldı.

Sonıń menen birge, Nızamnan pedagoglardıń huqıqları, minnetlemeleri, etikalıq qaǵıydalar, olardıń miynetine haqı tólew, xoshametlew, sociallıq jaqtan qorǵaw, pedagoglardı tayarlaw hám qayta tayarlaw sıyaqlı máseleler de orın aldı.

Búgin dúnyada jedel pátler menen rawajlanıp atırǵan globalizaciya procesinde pedagoglardıń mártebesin qayta tiklew, qádir-qımbatı hám abırayın ulıǵlaw baǵdarındaǵı jumıslardı mámleketimizdiń keleshegine bolǵan joqarı dárejedegi itibardıń úlgisi sıpatında qádirleymiz. Sebebi, biz Jańa Ózbekstannıń Rawajlanıw strategiyası sheńberinde dúnyanıń eń rawajlanǵan mámleketleri qatarına kiriw ushın úlken tariyxıy jumıslardı ámelge asırıwımız zárúr. Biz bul maqsetimizge erisiwimiz ushın eń aldı menen Watanımızdı jannan artıq súyiwshi, ilimli, hár tárepleme bilimli, kreativ pikirleytuǵın, dúnya jasları menen básekige túse alatuǵın bárkamal áwladtı tárbiyalawımız kerek.

Bunday joqarı maqsetke jetisiwimiz ushın hám de Prezidentimiz, sonıń menen birge, pútkil xalqımız kútip atırǵan usınday jaslardı tárbiyalawımız ushın, álbette, olarǵa sapalı bilim beretuǵın pedagog kadrlarımızdı hár tárepleme qollap-quwatlawımız, olarǵa zárúr sharayatlardı jaratıwımız shárt. Húrmetli Prezidentimiz tárepinen qol qoyılǵan «Pedagogtıń mártebesi haqqında»ǵı Ózbekstan Respublikasınıń Nızamı bul máselege huqıqıy tiykar boldı.

Álbette, usı Nızam tiykarında pedagoglarǵa júkletilgen juwapkershilik, wazıypalar tiykarında jaslardı, bolajaq qánigelerdi Ózbekstannıń rawajlanıwınıń jańa dáwiri talapları tiykarında ideyalıq jaqtan tárbiyalaw, hár tárepleme básekige túse alatuǵın kadrlar sıpatında olardı erkin kásiplik turmısqa tayarlaw – tálim-tárbiya mákemeleriniń barlıq buwınlarında jumıs alıp baratuǵın oqıtıwshı, ustaz hám pedagoglardıń jumıslarına baylanıslı bolıp tabıladı.

Sózimizdiń juwmaǵı sıpatında atap ótiwimiz kerek, dúnyada hár tárepleme globallasıw júz berip atırǵan búgingi dáwirde mámleketimiz tárepinen ilim menen shuǵıllanıwshılarǵa, muǵallimler, ustazlar hám oqıtıwshılarǵa – ulıwma pedagoglarǵa qaratılǵan joqarı dárejedegi itibar hám ǵamqorlıq, biz isenim menen ayta alamız, álbette, óz jemisin beredi! Sonıń menen birge, bul tariyxıy hújjet mámleketimizdiń iygilikli maqsetler menen baslap atırǵan III Renessanstıń tiykarın jaratıwda baslı baǵdarlama bolıp xızmet etetuǵını sózsiz.

Quvondiq Qodirov,
Ájiniyaz atındaǵı Nókis mámleketlik pedagogikalıq institutı rektorı w.w.a.