Qaraqalpaqstan Respublikasında tálim-tárbiya beretuǵın joqarı pedagogikalıq oqıw orayı ashılıwına sáykes geografiyalıq bilim beriw máselesi kún tártibinde qoyıldı hám óz sheshimin taptı. 1953-1954 oqıw jılında tábiyattanıw-geografiya fakul’teti quramında geografiya kadrların tayarlawdı jetilistiriw maqsetinde geograf qániygeler tayarlaytuǵın bólim ashılıp, oǵan dáslep T.F. Nigay basshılıq etti, soń 1954 jılı geografiya-ximiya kafedrası bólip shıǵarıldı, onı ximiya ilimleriniń doktorı, professor P.Z. Fisher basqardı. Mine usı dáwirden pedagogikalıq instituttıń strukturasında geografiyalıq joqarı bilim beretuǵın tálim orayınıń tariyxıy sánesi baslanadı hám geografiya kafedrasınıń birinshi baslıǵı etip docent N.A. Bem tastıyıqlanadı. Tazadan shólkemlestirilgen geografiya kafedrasında T.F. Nigay, E. Umurbaev, Q. Urazovlar jumıs isley basladı. Sonday-aq A.T. Turdımetov, M. Barlıbaev, geografiya ilimleri kandidatı, professor J. Matmuratov, geografiya ilimleri kandidatı docent A.B. Bekbulatov, A.T. Tilewbergenov, geologiya-mineralogiya ilimleri kandidatı J. Ibragimov, geolog Q. Urazovlardı atawǵa boladı. Pedagogikalıq institut quramında joqarı qánigeli geograf kadrlar tayarlaw, ilimiy-izertlew jumısların shólkemlestiriw hám onıń nátiyjeliligin arttırıwǵa belsene qatnasqan kafedranıń professor-oqıtıwshıları J.Matmuratov (1963-1976) hám docent A.Bekbulatov, Q.Orazov, E.Umurbaev, A.Turdametov, J.Ibragimov, A.Tilewbergenovlardıń isimlerin ayrıqsha atap ótiw orınlı. Mine usı dáwirden baslap-aq Qaraqalpaq mámleketlik pedagogikalıq institutında joqarı kvalifikaciyalı geograf qániygeler tayarlawdıń irge tası qalandı hám jergilikli milletlerdiń ul-qızları esabınan respublikanıń xalıq-xojalıǵı tarawları ushın geograf qániygeler tayarlana basladı. Pedagogikalıq institut quramında joqarı kvalifikaciyalı geograf qániygeler tayarlaw, ilimiy-izertlew jumısların shólkemlestiriw hám onıń nátiyjeligin arttırıwǵa belsene qatnasqan kafedranıń burınǵı baslıqlarınan professor J. Matmuratovtıń (1963-1976) hám docent A.Bekbulatovlardıń rolin ayrıqsha atap ótiw orınlı. Olar ózleriniń ilimiy pedagogikalıq ómiriniń dál yarımın kadrlar tayarlaw, joqarı oqıw orınları ushın oqıwlıqlar dóretiw, metodikalıq qollanbalar hám kórsetpeler, sonday-aq ilmiy-monografiyalıq jumıslardı tayarlawǵa baǵıshladı. Pedagogikalıq institut 1990 jılı óz aldına qaytadan shańaraq tiklegennen keyin Nókis mámleketlik pedagogikalıq institutı dep atalıp, 1993 jıldıń sentyabr’ ayınan baslap tariyx-geografiya bóliminde óz aldına geografiya kafedrası bólinip oǵan g.i.k doc. J. Jalǵasbaev (1993-1996) basshı boldı. Kafedrada ol waqıtta oqıtıwshılardan docent Q.Dawletova, oqıtıwshılardan R.Gaypova, G.Utepova, A.Qurbaniyazov hám J.Abdiramanovlar jumıs isledi. Sol waqıttıń ózinde kafedra oqıtıwshıları birneshe monografiyalıq miynetlerdiń metodikalıq qollanbalardıń, ilimiy maqalalardıń avtorları boldı. 1997-jıldan baslap bolsa geografiya kafedrasın g.i.d., prof. E.K.Umarov, 2003-jıldan g.i.k. doc. A. Qurbaniyazovlar basqardı. 2008-jıldan baslap házirge shekem geografiya kafedrasın p.i.k., doc.R.Gaypova basqarmaqta. Kafedrada házirde 1 ilim doktorı, 4 ilim kandidatı hám docentler, 5 aǵa oqıtıwshı hám 3 assistent oqıtıwshılar jumıs islemekte. 2009-jılda Nókis qalasında ótkerilgen «Ózbekistan geografiya jámiyeti»niń VIII s’ezdinde biziń kafedramızdıń oqıtıwshıları hám talaba jaslarınıń ilimiy miynetleri s’ezd materiallarında baspadan shıqtı. NMPI geografiya bólimi talabaları hám kafedra jámááti Ózbekistan Geografiya jámiyeti VIII s’ezdi delegatları menen ushırasıw múmkinshiligine iye boldı. Geografiya kafedrasında kadrlar tayarlaw máselesi menen bir qatarda ilimiy-izertlew jumıslardı shókemlestiriw hám onıń nátiyjeligin arttırıw máselelerine de ayrıqsha itibar berilmekte. Tek keyingi bes jıl ishinde (2009-2014 jıllar) kafedranıń professor-oqıtıwshıları tárepinen 112 ilimiy-maqala, 14 oqıw-metodikalıq qollanba, 7 monografiyalıq jumıslar tayarlandı hám baspadan shıǵarıldı. Kórsetilgen jıllar ishinde kafedranıń ziyrek talabaları ilim-izertlew jumısları juwmaǵı boyınsha respublikalıq hám xalıqaralıq anjuman materiallarında, ilimiy jurnallarda 16 maqalası hám 2 ilimiy-metodikalıq kórsetpesi baspadan shıqtı. Kafedrada 2011-2012 oqıw jılında «Geografiya hám ekonomikalıq bilim tiykarları» bakalavr tálim baǵdarı 4-b kurs talabası X.Tajibaeva «Ájiniyaz» atındaǵı stipendiya jeńimpazı bolǵan bolsa, al ótken 2013-2014 oqıw jılında «Geografiya hám ekonomikalıq bilim tiykarları» bakalavr tálim baǵdarı 4-b kurs talabası Q.Uzaqbaev «Uluǵbek» atındaǵı mámleketlik stipendiyasınıń jeńimpazı boldı. Bunnan basqa 2014-jılı may ayında Ózbekistan milliy universitetinde ótkerilgen Respublikalıq 2-tur pán olimpiadasında «Geografiya hám ekonomikalıq bilim tiykarları» bakalavr tálim baǵdarı 4-b kurs talabası M.Sobirov «Geografiya» boyınsha sıylıqlı 3-orındı alıwǵa eristi. Kafedra professor-oqıtıwshıları Ózbekistan Respublikası Ilim hám texnologiyalardı rawajlandırıw hám muwapıqlastırıw orayınıń fundamental, ámeliy hám innovaciyalıq ilimiy grantları esabında kólemli ilimiy jumıslardı orınlawǵa erisip atır. Olar qatarına g.i.d., prof. E.Umarov basshılıǵında A-1-194 «Regional’nıe problemı social’no-demograficheskogo razvitiya sel’skoy mestnosti Respubliki Karakalpakstan s uchetom ekologicheskix osobennostey regiona» (2006-2008 jj., kólemi 33,2 mln. sum), ID-1-6 atamasındaǵı «Razrabotka i podgotovka k izdaniyu novogo pokoleniya uchebnika Ekonomicheskaya i social’naya geografiya Karakalpakstana» dlya studentov vısshix uchebnıx zavedeniy obuchayushixsya na karakalpakskom yazıke (2009-2010 jj. kólemi 13,1 mln. sum), sonday-aq Berdaq atındaǵı QMU ekonomika hám Geografiya kafedrası professor-oqıtıwshıları menen birgelikte islenip atırǵan OT-F7-037 «Razrabotka regional’noy strategii ustoychivogo ekonomicheskogo razvitiya sel’skoy mestnosti Respubliki Karakalpakstan» atamasındaǵı fundamental ilimiy grant temaların atawǵa boladı. Bul joqarıdaǵı ilimiy baǵdarlar boyınsha kafedra oqıtıwshıları tárepinen 3 monografiya, 5 oqıw-metodikalıq qollanba, 32 ilimiy-maqala hám 11 ilimiy tezislerdi baspadan shıǵardı. 2016-jıl dawamında kafedra professor-oqıtıwshıları tárepinen 3 monografiya, 1 metodikalıq qollanba, ilimiy jurnallarda 3 maqala, xalıqaralıq toplamlarda 2 maqala hám 17 ilimiy tezisler baspadan shıqtı. Ziyrek studentler tárepinen 7 tezis baspadan shıqtı. 2017-jılda kafedra professor-oqıtıwshıları tárepinen 1 monografiya, 2 metodikalıq qollanba, ilimiy jurnallarda 3 maqala, ilimiy toplamlarda 3 maqala hám 12 ilimiy tezisler baspadan shıqtı. Ziyrek studentler tárepinen 9 tezis baspadan shıqtı. NMPI Geografiya kafedrası oqıtıwshıları hár jılı xalıqaralıq «jer kúni», Qorshaǵan ortalıqtı qorǵaw, sonday-aq xalıqaralıq «taw kúni»ne baǵıshlanǵan konferenciya hám seminarlar shólkemlestirilip, olarǵa kafedranıń barlıq talabaları hám magistrantlarda aktiv qatnasadı. Sonday-aq, kafedrada tálim-tárbiya, ilimiy-metodikalıq jumıslar menen bir qatarda sport jarıslarınada ayrıqsha dıqqat berilmekte. Usıǵan sáykes 2013-2014 oqıw jılınıń ózinde Institut boyınsha ótkizilgen sport jarıslarında fakul’tet komandası 1-orındı aldı hám onda geografiya bólimi talabalarınıń salmaqlı úlesi júdá joqarı boldı. 2018-jili kafedra ta’repinen 2 respublika ko’leminde ilmiy-teoriyaliq konferensiya sho’lkemlestirildi ha’m jil aqirina qaray 3 ilmiy maqala, 3 o’qiw qollanba, 120 dan artiq tezislar baspadan shiqti. Sonnan 30 dan artig’i talabalar ta’repinen jazildi. 2018-jil A. Sharibayev Islom Karimov atinidag’i ma’mleketlik stependiyati boldi ha’m kafedra oqtiwshisi Q.Uzoqboyev doctoranturaga oqishg’a qabil qilindi. 2019-jil aprel ayinda ilmiy-teoriyaliq konferensiya o’tkaziliwi rejelestirilimekte.
Geografiya oqıtıw metodikası kafedrası boyınsha 2017-2018-oqıw jılında kafedra tárepinen oqıtılatuǵın pánler dizimi
№ | Tálim baǵdarı | Pánniń ataması (Isshi oqıw jobası boyınsha) | Semestri | Kursı | Ulıwma saatlar sanı | Sonnan | ||||||||
Lekciya | Ámeliy | Laboratoriya | Seminar | Óz betinshe jumıs | ||||||||||
B A K A L A V R I A T | ||||||||||||||
1 | Geografiya oqıtıw metodikası | Ulıwma jer bilimi | I-II | 1 | 288 | 60 | 66 | 162 | ||||||
2 | Geografiya oqıtıw metodikası | Geologiya | I-II | 1 | 226 | 54 | 68 | 104 | ||||||
3 | Geografiya oqıtıw metodikası | Topıraqlar geografiyası | II | 1 | 112 | 38 | 38 | 36 | ||||||
4 | Geografiya oqıtıw metodikası | Topografiya hám kartografiya | I-II | 1 | 218 | 56 | 56 | 106 | ||||||
5 | Geografiya oqıtıw metodikası | Geokologiya | I | 1 | 60 | 18 | 18 | 24 | ||||||
6 | Geografiya oqıtıw metodikası | Geografiyaǵa kirisiw | I | 1 | 42 | 16 | 16 | 10 | ||||||
7 | Geografiya oqıtıw metodikası | Biogeografiya | III | 2 | 68 | 20 | 18 | 30 | ||||||
8 | Geografiya oqıtıw metodikası | Xızmet korsetiu tarauları geografiyası | II | 1 | 64 | 18 | 20 | 26 | ||||||
9 | Geografiya oqıtıw metodikası | Materik hám okeanlar tábiyiy geografiyası | III-VI | 2 | 342 | 116 | 116 | 110 | ||||||
10 | Geografiya oqıtıw metodikası | Dún’ya júzi ekonomikalık hám sociallık geografiyası | III-VI | 2-3. | 454 | 176 | 178 | 100 | ||||||
11 | Geografiya oqıtıw metodikası | Xalıqlar geografiyası | IV | 2 | 158 | 44 | 46 | 68 | ||||||
12 | Geografiya oqıtıw metodikası | Geografiyadan didaktik korgizbe kurallar tayarlau | IV | 2 | 72 | 14 | 14 | 44 | ||||||
13 | Geografiya oqıtıw metodikası | Geografiya sabaqlarında texnik qurallardan paydalanıw | III | 2 | 68 | 12 | 14 | 42 | ||||||
14 | Geografiya oqıtıw metodikası | Geografiya oqıtıw metodikası | V-VI | 3 | 222 | 72 | 72 | 78 | ||||||
15 | Geografiya oqıtıw metodikası | Orta Aziya tábiyiy geografiyası | V-VI | 3 | 256 | 78 | 78 | 100 | ||||||
16 | Geografiya oqıtıw metodikası | Ózbekistan tabiyiy geogrfaiyası | VI-VII | 3-4. | 256 | 74 | 74 | 108 | ||||||
17 | Geografiya oqıtıw metodikası | Orta Aziya ekonomikalık hám sociallık geografiyası. | VI | 3 | 200 | 58 | 60 | 82 | ||||||
18 | Geografiya oqıtıw metodikası | Geografiya okıtıwda innovacion texnologiyalar | V | 3 | 126 | 28 | 28 | 70 | ||||||
19 | Geografiya oqıtıw metodikası | Ozbekstan ekonomikalık hám sociallık geografiyası | VII-VIII | 4 | 194 | 66 | 68 | 60 | ||||||
20 | Geografiya oqıtıw metodikası | Toponimika | VII-VIII | 4 | 180 | 48 | 52 | 80 | ||||||
21 | Geografiya oqıtıw metodikası | Qaraqalpaqstan ekonomikalık geografiyası | VIII | 4 | 58 | 18 | 20 | 20 | ||||||
22 | Geografiya oqıtıw metodikası | Qaraqalpaqstan tabiyiy geografiyası | VIII | 4 | 58 | 20 | 18 | 20 | ||||||
23 | Geografiya oqıtıw metodikası | Úlketanıw | VIII | 4 | 136 | 40 | 42 | 54 | ||||||
24 | Geografiya oqıtıw metodikası | Qalalar hám awıl orınları geografiyası | VIII | 4 | 90 | 20 | 20 | 50 | ||||||
25 | Tariyx oqıtıw metodikası | Oraylıq Aziya geografiyası | I | 1 | 76 | 18 | 20 | 38 | ||||||
26 | MI, RT x XT | Geografiya | I | 1 | 142 | 38 | 38 | 66 | ||||||
27 | Shet tili | Mamlekettanıu (geografiya) | II | 2 | 104 | 28 | 28 | 48 | ||||||
Jámi | 4270 | 1248 | 1060 | 124 | 102 | 1736 | ||||||||